Onvoorwaardelijke liefde bestaat niet. Eens/oneens?
Is onvoorwaardelijke liefde een hogere en ‘betere’ vorm van liefde dan de alledaagse huis-tuin-en-keukenliefde? Of slaat deze vraag eigenlijk nergens op?
Door Sanne Burger
Een paar zomers geleden liep ik over de Veluwse hei met een goede vriend. Het was warm en stoffig, het rook naar lavendel en hij probeerde me voor de zoveelste keer het begrip ‘onvoorwaardelijke liefde’ uit te leggen. Hij was getrouwd, maar ervan overtuigd dat het dankzij onvoorwaardelijke liefde geen kwaad kon om met een getrouwde man naar bed te gaan. Mijn koppigheid ten aanzien van trouw in een relatie vond hij een teken van bekrompenheid, een gebrek aan spirituele ontwikkeling. ‘Alles is liefde’, zei hij en spreidde zijn armen, alsof hij de hele hei wilde omhelzen. ‘Waarom beperk je je liefde tot maar één persoon? Dat is eeuwig zonde!’ ‘Je doet me denken aan Mulla Nasrudin’, zei ik. ‘Die koos de dikste en lelijkste vrouw van het dorp uit om een affaire mee te beginnen. Toen zijn vrouw, niet eens in staat om jaloers te zijn, hem vroeg: ‘Waarom?’, zei hij: ‘Omdat ik het boeddhisme praktiseer en volgens het boeddhisme moet je in staat zijn om van iedereen te houden. Ik praktiseer het niet oordelen, vrouw.’ ‘Maar jij bent niet dik en lelijk’, zei mijn vriend. ‘Dat is het punt’, zei ik en zuchtte.
Bambi-liefde
Onvoorwaardelijke liefde bestaat niet. Om te beginnen klopt het begrip ‘onvoorwaardelijke liefde’ taalkundig al niet: ‘De voorwaarde van onvoorwaardelijke liefde is dat het geen voorwaarden heeft.’ Dat is net zoiets als die Kretenzer die op het marktplein staat te roepen: ‘Alle Kretenzers zijn leugenaars!’ In spirituele kringen doet iedereen alsof onvoorwaardelijke liefde een betere, hogere vorm van liefde is dan de gewone, menselijke huis-, tuin- en keukenliefde. Alsof je door van alles en iedereen te houden – of op zijn minst te doen alsof – een beetje meer op God zelf gaat lijken. ‘Ik hou onvoorwaardelijk van mijn kinderen’, zeggen mensen vaak. Vergeet het! Je houdt van je kinderen omdat het je kinderen zijn, dat is voorwaarde nr.1. En de natuur, zich dankzij miljoenen jaren ervaring terdege bewust van de voorwaardelijkheid van ouderlijke liefde, heeft je kinderen uitgerust met grote, onschuldige ogen, een lach die je hart doet smelten, een vertederende onhandigheid, een zacht lijfje en een heerlijke geur. Het knuffelgehalte van kinderen is een belangrijke voorwaarde voor ouderliefde – de meeste Disneyfiguren zijn gebaseerd op dit principe. Daarnaast lijken kinderen op hun ouders: je herkent jezelf en je partner in hen en je houdt om die reden nog meer van ze. Dat zijn minstens zeven voorwaarden voor ouderliefde.
Liefdeskoorden
In werkelijkheid is onvoorwaardelijke liefde een uiterst wreed concept. Wat betekent het om lief te hebben zonder voorwaarden? Het betekent dat je geen onderscheid maakt tussen je eigen kinderen en alle andere kinderen in de wereld. Wat zullen je kinderen daar blij mee zijn. Het betekent dat je evenveel van je dochter houdt als van haar verkrachter of haar moordenaar. Dat is niet goddelijk, dat is gruwelijk. De schoonheid van menselijke liefde zit hem nou juist in het feit dat ze exclusief en selectief is, voorbehouden aan die paar mensen in de wereld die uniek zijn voor jou. In de Tolteekse traditie wordt liefde gesymboliseerd door een koord dat twee harten verbindt. Via dat koord wordt energie uitgewisseld – niet alleen affectie, maar ook persoonlijke verhalen en herinneringen, emoties, patronen, projecties en karma. Om die reden omvat menselijke liefde zowel pijn als vreugde. Liefde is volgens de Tolteken een commitment, een verantwoordelijkheid, een keuze die je maakt om je te verbinden met een ander mens, in voor- en tegenspoed. Het advies van de Tolteken is om je hartsverbindingen te beperken tot maximaal acht – maar drie is beter – omdat je anders het risico loopt energetisch volledig leeg te lopen op je relaties. Wat een verschil met het ideaal om van iedereen te houden! In antwoord op alle: ‘Open je hart’ cursussen is het misschien een idee om eens een cursus: ‘Hoe sluit je je hart?’ te geven. Hoeveel mensen hebben niet enorme moeite om ‘nee’ te zeggen en zijn zich nauwelijks bewust van hun persoonlijke grenzen en individuele ruimte? Ook een taoïst is heel zorgvuldig met zijn energetische hygiëne en zal je bij een ontmoeting niet omhelzen, zoenen of langdurig in de ogen staren. Hij zal je niet eens een hand geven, maar je eervol groeten met een beleefde buiging, zijn handen voor de borst gevouwen in het eeuwenoude yin-yangsymbool: rechterhand gebald als symbool van yang, linkerhand daaromheen gevouwen als symbool van yin. Hij zegt daarmee: ‘Ik respecteer jouw privacy en persoonlijke ruimte en ga ervan uit dat jij hetzelfde doet.’
Begin bij het begin
Spiritueel leraar Barry Long zegt in zijn: ‘Making love, sexual love the divine way’: ‘Alles goed en wel, dat streven naar onvoorwaardelijke liefde, maar begin in godsnaam met het houden van je partner! Van God houden is absoluut zinloos, God is al liefde, hij heeft jouw liefde niet nodig. Liefde is nodig op het menselijk niveau, daar is een groot tekort aan liefde – richt je aandacht daarop!’ Wij mensen zijn uiterst gevoelige en kwetsbare wezens, zowel op lichamelijk als op emotioneel niveau. De exclusiviteit, het uiterst persoonlijke karakter van liefde komt daaruit voort. Ons vermogen om te kiezen van wie we houden en om ‘nee’ te zeggen tegen diegenen die we ervaren als immoreel, onprettig of gewelddadig stelt ons in staat om gelukkig te zijn. Dit selectieve vermogen rechtvaardigt uiteraard niet de haat en het racisme die religie en politiek zich toeëigenen. Niet van iemand houden betekent nog niet dat je het recht hebt die ander te vernietigen of beschadigen. Wanneer je persoonlijke liefde te ver doorvoert word je kleinzielig. Maar wanneer je onvoorwaardelijke liefde te ver doorvoert krijg je hetzelfde. Onvoorwaardelijke liefde is zo koud als het universum zelf en kan leiden tot een gruwelijke onverschilligheid en cynisme ten aanzien van persoonlijk lijden en persoonlijke behoeftes.
Mensen die volop liefde en bevestiging van hun ouders hebben gekregen, hebben een gezond gevoel van eigenwaarde en verantwoordelijkheidsgevoel. Zij zijn in staat om vanuit een gevoel van overvloed hun leven in dienst te stellen van anderen en kiezen waarschijnlijk een ondersteunende partner uit bij wie ze zich goed voelen. Alleen menselijke liefde is warm. Het is wat ons het gevoel geeft dat we belangrijk, bijzonder en onmisbaar zijn. Het haalt het beste in ons naar boven. We hebben het nodig om op deze manier te worden liefgehad, zonder dat we doordrijven in overdreven individualisme of megalomanie. Het voelt fantastisch om speciaal te zijn in de ogen van ten minste een paar anderen. Dat is wat ons menszijn definieert.
Hondje
De zon ging langzaam onder op de hei. Stofwolken dwarrelden op in het late zonlicht. Mijn vriend was nog steeds aan het praten. Een ouder stel passeerde met een hondje dat gemoedelijk achter ze aan hobbelde. ‘Kijk’, zei mijn vriend, ‘ik hou evenveel van die hond als van jou of van mijn vrouw. Dat begrijp jij niet hè, maar dat is onvoorwaardelijke liefde.’ Hij boog zich voorover met een minzame, demonstratieve glimlach om het hondje te aaien. Het beest, geschrokken van deze plotselinge toenadering van een vreemde, haalde uit en zette zijn tanden in zijn mouw. Instinctief trok mijn vriend zijn hand terug, met als resultaat een enorme jaap in zijn dure leren jas. ‘Godverdomme, klotebeest’, gromde hij. ‘En dat laten ze zomaar los lopen.’ Ik kwam niet meer bij van het lachen. In één klap was zijn ellenlange monoloog over onvoorwaardelijke liefde tot een einde gekomen. ‘Hou je nog steeds evenveel van die hond als van mij?’, vroeg ik. Sindsdien heeft hij het er niet meer over gehad.
Sanne Burger is schrijfster, coach en lerares. Meer lezen: www.sanneburger.com.
* Reageer op dit artikel op www.kd.nl. De reacties zullen geheel of gedeeltelijk in een volgende Koorddanser worden gepubliceerd, met naam en eventueel e-mail of webadres van de auteur erbij.
Meld je aan met een eigen login. Liever emailen? Mag ook: redactie@kd.nl.
