Het ‘nieuwe familieopstellen’, zo gaat dat

Nieuwe inzichten veranderen een spirituele discipline. Veel spirituele tradities ontwikkelen zich in de loop van de tijd. Zoals de ontdekking van nieuwe planeten de duiding van die planeten binnen de astrologie veranderde. Met familieopstellingen is hetzelfde aan de hand. Oprichter Bert Hellinger ontwikkelde (of ontdekte) dit vorige eeuw en intussen zijn er nieuwe generaties met nieuwe inzichten die de theorie anders dan de grondlegger toepassen. Zoals Hylke Bonnema van het nieuwe familieopstellen.

In de jaaropleiding, cursussen en masterclasses die ik verzorg, heb ik het vaak over het nieuwe familieopstellen, ten opzichte van de klassieke familieopstelling. Wat is precies het nieuwe opstellen en in hoeverre verschilt mijn werk van het klassieke familieopstellen? Het neerzetten van de representanten met de verplichte zinnetjes die zij uitspreken, behoort tot het klassieke familieopstellen. Het nieuwe familieopstellen werkt anders. In stilte en vanuit intuïtie volgt de representant zijn beweging in het veld en gaat zelf daar staan waar hij voelt dat hij moet zijn. Het is vooral de energie die de beweging in gang zet.

Historie. Voorheen ging dit opstellen anders. Een schets van de ontwikkeling in familieopstellingen.

Bert Hellinger heeft drie-en-een-half jaar psychoanalyse gestudeerd in Wenen. In zijn laatste jaar kwam hij in aanraking met lichaamsgerichte psychotherapie. Hij vond de krachten die in het lichaam zaten zo bijzonder dat hij daarover zijn eindscriptie wilde schrijven, maar dat mocht niet. Toen is hij zijn eigen weg gegaan en gestart met familieopstellingen. Dit kwam van Virginia Satir vandaan, het heette familiesculptuur. In de klassieke familieopstelling bewogen de representanten niet. Het waren toen vooral therapeuten die de cliënten bewogen. De cliënten en de representanten bewogen zelf helemaal niet. Hellinger en de mensen die dat ontwikkeld hebben, zagen het als een soort sculptuur, als een soort beeldhouwen van het familiebeeld. Je moest gaan liggen, je moest zinnetjes zeggen, er werd aan je getrokken, dan moest je weer gaan staan en dan werd er iemand bijgehaald; het was erg hard werken voor de therapeut. Gaandeweg ontdekte Hellinger, ook omdat hij steeds meer werkte met mensen met veel ervaring, dat de representanten zelf konden bewegen. Dit was de eerste evolutionaire stap weg van het klassieke familieopstellen. Deze methode waarbij de representanten in het veld zelf een beweging mochten maken, noemen we de beweging van de ziel. Daarbij zijn eigenlijk alle dogmatische zinnetjes en theorieën die in het verleden in familieopstellingen zijn ontstaan voorbij.

Kunst van het helpen. De beweging van de ziel is inmiddels alweer tien a vijftien jaar geleden ontwikkeld. In die tijd ontwikkelde Hellinger zich van therapeut naar opsteller. Hij is een keer heel erg ziek geweest en merkte dat hij nog veel te hard aan het werk was in de opstellingen en niet echt het lot van zijn cliënt accepteerde. Hij wilde als een soort goede moeder of vader zijn cliënt helpen, maar in dat ‘willen helpen’ bleef hij zelf niet in contact met dat wat er werkelijk daar was, op dat moment. In London ontwikkelde Hellinger ‘de kunst van het helpen’. Ik was aanwezig op dat seminar. Sindsdien onderscheiden wij ons van de psychotherapeuten. In 2007 heb ik mijn lidmaatschap van de vereniging voor psychologen opgezegd en gekozen voor het vak als opsteller. Tegenwoordig zeg ik ook helemaal niet meer dat ik therapie doe, maar noem ik het meer het begeleiden van een transformatieve ceremonie. Ik voel me dichter bij een sjamaan of een medicijnman dan bij mijn collega’s psychologen en psychotherapeuten.

Interventies. De laatste stap van de reis van Hellinger was de beweging van de geest. Hij ontdekte dat het veld zelfs zo te vertrouwen is, dat het ook de opsteller meeneemt in een beweging. In plaats van bewogen worden gaat het nieuwe familieopstellen heel erg over het volgen van de beweging van de ziel naar de geestelijke beweging. Daarbij gaat het erom dat wij voor honderd procent vertrouwen op het veld. Dat ik mijn ‘ik’, mijn opstellers-ik, ten dienst stel van dat grotere veld, van wat zich in het hier en nu in die opstelling wil laten zien. Als ik een opstelling begeleid, is het enige wat ik nu als interventie nog doe het opstellen van de representanten. Verder kan ik vertrouwen dat het veld mij leidt naar de beweging die voor de cliënt helend zal zijn. En daarbij maak ik nog maar weinig of zelfs geen gebruik van interventies. Als ik wel een interventie gebruik, is het heel belangrijk dat ik goed kijk: in hoeverre is het iets in mij, voelt het niet echt als het lot van de cliënt en betreft het dus mijn eigen lot? Dan probeer ik daar heel goed bij te blijven. Zodat ik erop kan vertrouwen dat wat zich aandient echt goed is. Een opstelling gaat over het ontvouwende werk van de ziel, het ontluiken van ons bewustzijn en dat we ons niet verliezen in de stroom van het verleden. Over het helemaal ontdoen van allerlei patronen en beperkingen en met onze volle liefde kunnen leven in het hier en nu. Als opsteller creëer je een energieveld waarin stilte en inzicht zich kunnen ontvouwen. Je schept een ruimte. Je bent een schakel naar de diepere energetische laag. Je opent deze laag voor de mensen. Je boort aan op het diepere bewustzijn in de mens. Daarom is het zo belangrijk dat je zelf de zielsreis maakt, als je dit vak wilt leren.

Het veld en stilte. In het nieuwe familieopstellen laten we het veld het werk doen. Het bijzondere is dat we allemaal worden meegenomen door het veld. Het is een collectieve bewustzijnsontvouwing, een geestelijke beweging. Het veld krijgt door onze nieuwe manier van opstellen een veel ruimere mogelijkheid om heling aan te brengen, los van het gedefinieerde familiesysteem. Dit opent nieuwe wegen voorbij het dogma van de klassieke familieopstelling. We kunnen opstellingen doen waarbij we de representanten niet meer specifiek benoemen binnen het kader van het familieveld. We doen ook opstellingen doen over vorige levens, over waar we vandaan komen voordat we geboren werden. We doen archetypische opstellingen. En misschien zelfs over dingen waar we met ons mentale bewustzijn moeilijk bij kunnen. Het nieuwe opstellen verruimt onze blik, waardoor we naast het familiesysteem ook nog met grotere velden kunnen gaan werken.

Daarbij laten we ons vooral leiden door de stilte. We volgen de beweging van de geest, zonder te praten. Want non-verbaal krijgt ons lichaam de meest zuivere weerspiegeling van het zielsveld. Als we gaan praten maken we altijd een vertaalslag, naar de ratio, waarin bepaalde onzuiverheden kunnen optreden. Als we de stilte toepassen in de opstellingen, en we niet iedere keer weer naar boven moeten om het veld als het ware met ons hoofd te definiëren of te begrijpen, maar als we helemaal vertrouwen op dat wat ons hart en het veld ons laat zien, kunnen we sneller en vooral dieper werk doen.

Diepte. Als we dat veld in de geestelijke beweging dan dieper kunnen vertrouwen, rijst de vraag: vanuit welke plek in ons als opsteller doen we dan een interventie? Het proberen te fixen is in die zin losgelaten en ik heb in het werk ook geleerd om nog veel dieper te kijken in de voorouderlijke lijn. Ik ga vaak vele generaties terug. Naast de relatie tussen vader en moeder en wat daar als kind speelde, zet ik ook de achterliggende velden neer. Vaak gaat dit zelfs tot aan de oermoeder of -vader toe, zodat zich vanuit die diepte van die achterliggende geestelijke beweging iets in het hier en nu vanzelf kan transformeren. Zonder dat er iets veranderd hoeft te worden of zonder dat ik als opsteller denk dat het nu niet goed is of iets weg wil stoppen.

Bert Hellinger is altijd bezig geweest met bewustzijnsontwikkeling en voor hem is zijn eigen waarneming, zijn subjectieve reis, heel belangrijk. Dat wil ik jullie ook meegeven; er is geen enkele leraar, geen enkele route of geen enkele weg, het gaat er iedere keer om wat je er zelf uithaalt, wat je zelf leert en dat je jouw eigen waarneming volgt.

Meer over Hylke Bonnema: www.familieopstellingen.nl.

—————————————————————————————————————-

‘Er bestaat niet zoiets als het ‘nieuwe’ familieopstellen’

Koorddanser vroeg familieopsteller en columnist Elmer Hendrix naar zijn commentaar op het artikel van Hylke Bonnema over het nieuwe familieopstellen.

Wanneer ik collega’s hoor praten over het ‘nieuwe familieopstellen’ gaat het altijd een beetje wringen bij me. Wat mij betreft bestaat er niet zoiets als het ‘nieuwe familieopstellen’. Er bestaan alleen familieopstellingen in vele vormen. Wat komt er over tien jaar? Het ‘nieuwste nieuwe familieopstellen’? En nog tien jaar later het ‘nieuwe familieopstellen turbo’? Je zou kunnen zeggen dat ‘het oude’ is geweest (waarneembaar), ‘het huidige’ er nu is (waarneembaar) en het nieuwe vanuit de toekomst onderweg is naar ons (het is er eigenlijk al, maar nog niet waarneembaar). Dit laatste is het natuurlijke proces van evolutie, een toekomst die zich steeds weer aandient.

Zoals alle levende systemen evolueert het familieopstellen ook. Het is het leven in beweging. Bert Hellinger noemt de vorm waarmee hij nu al vele jaren werkt ‘die Bewegungen des Geistes’. Deze vorm van opstellen, door steeds meer mensen het ‘nieuwe familieopstellen’ genoemd, is voortgekomen uit de verschillende vormen daarvoor. Überhaupt is het familieopstellen voortgekomen uit de verschillende methoden en inzichten van vele voorgangers, zoals bijvoorbeeld Virginia Satir (gezinstherapeute), Milton Erickson (hypnotherapie), Iván Böszörményi-Nagy (contextuele therapie) en nog meer personen. In de grote pionier Bert Hellinger heeft dit werk zich al vele jaren ontwikkeld tot de huidige manier van werken. Evolutie dus.

Het veld. Waar evolueert het familieopstellen zich? Wellicht in eerste instantie in het collectieve veld. Net zoals alles wordt bewogen door Geest (Eenheid, het Goddelijke, er zijn vele namen) wordt ook het collectieve veld bewogen. Die beweging dient de groei, het leven. Ook evolueert het familieopstellen in de begeleider van familieopstellingen. Deze kan groeien en zoals ieder groeiproces heeft dat zijn eigen tijd en de juiste voorwaarden nodig. Voor de begeleider van opstellingen betekent dat een innerlijke zuivering, bewustwording. Dat behelst onder meer het kijken naar de eigen pijnpunten, de angsten, de oordelen en de overlevingsmechanismen. Het doel daarvan is om innerlijk voldoende vrij te worden. Want dan wordt het mogelijk om je over te geven aan de beweging die zich wil laten zien. De begeleider dient dan ook de eigen innerlijke evolutie te volgen. In zijn of haar eigen tempo. Ook dat is een voortdurend proces. Dit proces laat zich niet versnellen door onze wil of wens. Gras groeit niet sneller door er aan te trekken. Het enige dat ons dan ook rest is dit proces aandacht te geven, te voeden en ons er tegelijkertijd door te laten leiden. Die gelijktijdigheid lijkt paradoxaal en vindt plaats op verschillende niveaus, net zoals er tegelijkertijd Eenheid is en dualiteit. Ik noem het een deemoedig proces: we kunnen het aandacht en voeding geven en we dienen ons er aan over te geven. In deze deemoed zit een grote kracht. De kracht van het leven dat zich door ons heen beweegt en ons in die beweging meeneemt.

Niet goed? Er wordt gezegd dat het ‘nieuwe familieopstellen’ beter zou zijn dan wat er daarvoor was. Sterker nog, de oudere vormen waren eigenlijk fout, niet goed. Ik heb veel van de zogenaamde klassieke opstellingen meegemaakt. Daar zag ik het grote en positieve effect op de cliënt en op het familiesysteem van de cliënt. Ook heb ik jaren later nog wel mensen gesproken die ‘toen’ zo’n opstelling deden en die sindsdien anders in het leven staan, voller, krachtiger. Ik hoef niet zo heel ver naar voorbeelden te zoeken; ook in mij veranderde veel dankzij de ‘klassieke’ vorm.

Was dat dan ‘niet goed’, vals, niet kloppend of fout? Vanuit ‘die Bewegungen des Geistes’ is er geen goed en fout, geen goed en kwaad. Alles is precies goed zoals het is, was of zal zijn. Volstrekt oordeelloos. De beweging van Geest is liefdevol naar iedereen, niets of niemand uitgezonderd. In dit perspectief gezien was en is het oude niet minder goed dan het nieuwe. Zijn de opstellingen volgens de klassieke manier niet minder waardevol of effectief. Dat houdt meteen in dat de zogenoemde nieuwe familieopstellingen niet waardevoller of effectiever zijn.

Het enige dat uiteindelijk telt is het effect. Wanneer er een helende beweging ontstaat is de opstelling zinvol. Zelfs  het niet ontstaan van een helende beweging heeft effect en kan toch zinvol zijn; ook al lijkt er niets bewogen.

Helende beweging. Mijn stelling is daarom dat zowel de klassieke vorm van opstellingen én de daaruit geëvolueerde vormen beide hun waarde hebben en zullen behouden. Elk op de eigen manier. De basis vormt in alle gevallen de helende beweging in een opstelling. En daarvoor dient de begeleider de systemische wetmatigheden verinnerlijkt te hebben. Deze kennis wordt overigens nog wel eens onderschat door mensen die louter intuïtief werken. Het is nodig dat de begeleider daarom voortdurend bereid is tot zelfonderzoek, zich toestaat te twijfelen, de eigen angsten toestaat er te zijn zonder die te overschreeuwen en zich steeds meer over durft te geven aan die krachten die het (familie)systeem én de begeleider bewegen. Wanneer de begeleider dit toestaat vindt er innerlijke groei plaats. Evolutie.

Natuurlijk is het zo dat vanuit de beweging van Geest de term het ‘nieuwe familieopstellen’ helemaal in orde is. Er is op dat niveau immers geen goed of fout, dus ook dat niet. Het had niet anders kunnen zijn. In die zin is mijn visie op het ‘nieuwe familieopstellen’ ook niet goed of fout; het had niet anders kunnen zijn.

Wat ons rest is te kiezen om je tegen de beweging van Geest te verzetten, dan wel je er door te laten meevoeren. Heerlijk, de ruimte die je ervaart wanneer je je overgeeft aan de bewegingen door Geest. Of niet.

Elmer Hendrix werkt als familieopsteller, organisatieopsteller en docent in systemisch werk voor Centrum voor Systemische Opstellingen: www.systemische-opstellingen.nl en www.systemisch-bekeken.nl.

Door Elmer Hendrix