Zwanenberg: ‘Leef improviserend en ervaar spiritualiteit 2.0’

INTERVIEW

 Musicus Freek Zwanenberg pleit voor spiritualiteit 2.0

 Hij improviseert niet alleen graag als musicus, zijn hele leven ervaart hij als één grote oefening in improvisatie. Voorbij de gebaande wegen. Op ontdekking in je leven. En voorbij de saaiheid: improviseren doet leven, vindt hij.

Door Marjolein van Tienhoven

Freek Zwanenberg (34) improviseert niet alleen zijn pianomuziek, maar ook zijn leven. En met deze levensfilosofie inspireert hij inmiddels vele anderen. Hij treedt op, coacht, begeleidt, doceert, maakt persoonlijke op maat gemaakte pianomuziek en bracht in november 2013 een eigen cd uit.
Wat maakt dit improviseren volgens hem zo’n prettige en effectieve levensstijl? Is dat leven spiritueel?
Tijdens een vluchtige blik op zijn boekenkast in de Utrechtse wijk Zuilen kruisen titels als ‘De kracht van het Nu’,  ‘Free play’, en ‘Musicology’ mijn gezichtsveld. Boven de open haard hangt een foto van hem samen met zijn vriendin, guitig lachend, bedolven onder verfspetters. Aan het plafond een zelfgefabriceerde kroonluchter van takken en een bonte verzameling lampenkapjes.

Improvisatie in je spirituele ontwikkeling; wanneer begon je ermee?
‘Improviseren op de piano doe ik al bijna mijn hele leven. Na een flinke persoonlijke crisis kwam ik in aanraking met figuren zoals Eckhart Tolle en stond weer even helemaal open in het leven. Ik zag in dat improviseren eigenlijk ook een spirituele praktijk is. Het gebeurt in het nú, helemaal afgestemd op je eigen flow én op alles om je heen. Dat was in 2009. Toen viel het kwartje; ik kan naast muziek ook mijn leven improviseren! Toen richtte ik The Art of Improvisation op. Ik realiseerde me dat ik iets bijzonders in handen had: een filosofie die wel alle elementen van een spirituele levenshouding bevat, maar vóór te doen is aan kleine kinderen. Ook was het spelen van muziek in de 432hz-stemming een persoonlijke openbaring voor me. Dit maakte de improvisatie-ervaring nóg intenser.’

Hoe pas je dit toe?
‘Ik gaf mezelf de uitdaging om mijn werk, muziek én leven te gaan improviseren, zodanig dat ik er nog van zou kunnen leven ook. Meditatie en bewustwording hebben hierin een grote rol gespeeld. Ik heb hard gewerkt om zoveel mogelijk in de flow te kunnen zijn. Dingen loslaten, leren focussen, weerstanden oplossen, confrontaties met mezelf aangaan. Ik ging mijn piano-improvisaties als voorbeeld gebruiken voor de rest van mijn leven. Wanneer ik namelijk muziek improviseer, gebruik ik toonladders en akkoorden die ik al eerder heb gespeeld, maar binnen die structuren laat ik me volledig leiden door de flow van dat moment.’

Beetje onpraktisch lijkt me…
‘Het is niet zo dat ik in mijn leven geen afspraken maak, maar ik ben constant doordrongen van het feit dat ik niet weet wat er gaat komen. Ik weet niet of de afspraak doorgaat en ook niet hoe de afspraak zal verlopen. En daar geniet ik ook van. Dat is een groot verschil met hoe ik vroeger leefde.
Ik kan er nu van ‘rondkomen’ omdat er vanuit mijn flow allerlei verschillende improvisatiediensten ontstonden waaraan behoefte bleek te zijn. Uiteenlopend van live optredens tot coachingsessies.’

Waarom zouden meer mensen improviserend moeten leven?
‘Het houdt je leven levendig. Het zorgt ervoor dat je niet vastloopt in patronen. Wanneer je improviseert, ben je altijd doordrongen van het besef ‘o ja, dit is weer een nieuw moment, dit kan op een nieuwe manier gedaan worden’. Daardoor sluit je je beter aan bij hoe het leven zich nu eenmaal ontvouwt. Zonder verzet tegen de realiteit hoe deze zich aandient, kun je het meest effectief handelen binnen de gegeven situatie. Je hebt maar beperkte controle over hoe het leven zicht ontvouwt; nog veel minder dan de meeste mensen zelf door hebben. Je beseft dat je nooit weet wat er gaat komen, en geniet hier ook nog van. Dat scheelt een hoop stress in het leven!’

Is dat niet juist stressvol, die onzekerheid?
‘Juist niet. Je staat dicht bij jezelf; ontspanning én zelfsturing. Omdat je niets meer onderdrukt, niet bezig bent met het heden en het verleden en alles precies zo mag zijn als het is, mogen ook jouw essentie en intenties precies zijn wat ze zijn; er is geen ‘goed of fout’ meer. Paradoxaal genoeg zorgt een improviserende levenshouding dus meer voor een gevoel van zelfsturing, dan wanneer je bezig bent je leven te controleren.’

Controle door los te laten…?
‘Improviseren past bij ‘deze tijd’, de 21^e eeuw. De onzekerheid van het bestaan wordt steeds zichtbaarder. We zijn gewend om te leunen op kaders die momenteel wegvallen. Neem bijvoorbeeld baanzekerheid of eenduidige verhalen over hoe het leven werkt. Omgaan met de vrijheid die we werkelijk hebben, vinden we lastig. Dé manier om hiermee om te gaan is mijns inziens improviserend leven. ‘

Hoe inspireer jij anderen tot improviserend leven?
‘Door het te voor te doen én erover te praten. Die combinatie komt niet zoveel voor. De meeste uitvoerende improvisatoren zullen er niet zo makkelijk over praten en de meeste goeroes praten vooral. Tijdens live optredens en persoonlijke uitvoeringen kun je ervan proeven, tijdens pianolessen leer je het zelf en tijdens jamsessies word je zelf onderdeel van één grote improvisatie. De meest concrete vorm is wat ik ‘flow coaching’ noem. Daarin ga ik met de ander in op de rol van improvisatie in iemands leven. Waar ik zelf erg van geniet is de ‘persoonlijke improvisatie’. Ik tune dan in op iemands levensverhaal of energie, en maak op basis daarvan een op maat gemaakte pianostuk.’

Hoe spiritueel is je lifestyle?
‘Om voluit te improviseren, moet je er wel vanuit durven gaan dat er een ‘jou overstijgende flow’ is. Een ‘iets’ waardoor jouw ego of ikje er eigenlijk niet meer is. Omdat je er zo in opgaat, ben je een kanaal waar die flow doorheen komt. Dat gaat heel anders wanneer je probeert het te bedenken. Dan krijgt de muziek niet die ‘Wauw, hier gebéurt iets!’-factor. Neem nu bijvoorbeeld jamsessies, waarin je gezamenlijk improviseert. Je creëert samen muziek die nog nooit heeft geklonken. Je merkt dat het echt iets doet met de deelnemers en het publiek. Al ken je elkaar niet en spreek je elkaars taal niet; je staat in contact met elkaar en met alles in het universum. Daar hoef je niets ‘zweverigs’ voor te doen, het gebeurt onmiddellijk in de interactie, die vibe die ter plekke wordt gecreëerd. ‘

Is dit de essentie van spiritualiteit 2.0?
‘Ja, wat mij betreft wel. Het is in ieder geval spiritualiteit in de praktijk. Het gaat om leven in de flow, maar zonder regels of opgelegde normen en waarden, zonder zweven en zonder afgesneden te zijn van de realiteit die ook in haar hard- en lelijkheid prachtig is. Stromingen als het non-dualisme sluiten dan ook goed aan bij mijn filosofie, of bij ‘spiritualiteit 2.0’ zo je wilt. Denk daarbij aan schrijvers als Eckhart Tolle, Paul Smit, Lars Faber, Jed McKenna en Lao Tse.

Weg met de ouderwetse spiritualiteit 1.0?
‘In spiritualiteit 1.0 zitten veel stukjes waarheid. Vanuit spiritualiteit 1.0 is een soort subgroep ontstaan, met eigen maniertjes, goeroes, taal, ‘moeten’, rituelen. Voor ‘gewone mensen’ is de associatie met spiritualiteit hierdoor vaak onaantrekkelijk, zweverig etc. Spiritualiteit 2.0 gaat erom dat je het verhevene kunt zien in álles om je heen. Ook in je tv, of in een broodje jam. De grootste valkuil van spiritualiteit 1.0 is dat je blijft opkijken tegen centrale figuren. De Dalai Lama is niet beter dan jij. Boeddha ook niet. En Jezus evenmin. Je kunt inzien dat jij het zelf in je hebt.’

Welke tips heb je voor de lezer?
‘Een paar dingen: zorg voor een focus op het hier en nu. Niet denken aan gemaakte ‘foutjes’, want dan is de kans op nóg een fout groot. Dus: uit je gedachten, in de flow! En: volg je enthousiasme en passie; volg in je acties de neiging of drang die je voelt, de voorkeur die je hebt. Dan kom je het dichtst in de buurt van wie je bent.’

Meer?
‘Kies de weg van de minste weerstand. Dit kan ook betekenen dat je jezelf over je eigen barrières en comfortzone heen zet. Het kan ook helpen ‘Fuck it’, te zeggen; je laat je niet leiden door het ego dat roept ‘dat mag niet, dat hoort niet, dat doe je normaal ook nooit, dat vond je normaal ook niet leuk, daar oordelen anderen over, ik durf niet’. Besef dat alles goed is en gaat zoals het moet. Alles is oké. Zelfs oorlogen, mishandeling, dingen waar je mentaal en psychisch weerstand tegen kunt hebben. Of aso’s, elitaire mensen… Het is zoals het is en er is niets mis mee, of beter, of slechter.’
Meer info: www.freekzwanenberg.nl.

Muziek in 432 hertz

Over muziek ‘in 432hz is veel te zeggen. Je kan het vergelijken met de piramides en graancirkels: uiterst complex en met veel aspecten uit de natuurkunde, heilige geometrie, muziek en wiskunde.
Zwanenberg: ‘Wanneer muziek is gestemd in A=432hz, komt het meer bij mij ‘binnen’ dan wanneer muziek normaal is gestemd en de A op 440hz trilt. Mijn ervaring is dat tonen in de 432hz-stemming natuurlijker klinken; er ontstaat een soort ‘vibrerende ondertoon’ die ik zelf als erg ontspannend ervaar. Het is alsof ik de muziek met mijn hele lichaam kan voelen in plaats van alleen met mijn hoofd. Emoties voelen veel krachtiger. Dit is voor mij een extra gereedschap om voor zowel mezelf als voor de luisteraar toegang tot ‘de flow’ te creëren. Er worden veel hoogdravende dingen gezegd over de 432hz-stemming, maar laat je daardoor niet afleiden. Het belangrijkste is: ervaar jij zelf het verschil? Op mijn website heb ik een hele pagina gewijd aan dit fascinerende onderwerp, met allerlei relevante pioniers, video’s en web.