
Geesteswetenschappen op hbo-niveau
Hogeschool voor Geesteswetenschappen Utrecht gaat in hogere versnelling
Tussen zaagsel, kale planken en eeuwenoude ornamenten staat de net afgeleverde en op maat gemaakte balie. Voor in dit nieuwe hoofdgebouw van de HGU dat nu nog wordt gerenoveerd. En wat voor gebouw! Een eeuwenoud monument in het universiteitskwartier in Utrecht. De historie sijpelt sinds 1610 al uit de muren. Een uitstekende omgeving om te leren over oude wijsheid en spiritualiteit door de eeuwen heen.
Is dit een nieuw chique spiritueel centrum, zo eentje waar je cursussen doet? Nee, de HGU, Hogeschool voor Geesteswetenschappen Utrecht, is een particuliere en erkende hbo-instelling waar studenten in enkele jaren een beroepsopleiding volgen. Dat is nogal wat. De lijst met vakken is lang en voor de geïnteresseerde boeiend.
De HGU is een eenling in ons land. Dat komt vooral door de eigenzinnige oprichter en eigenaar Hendrik Boswinkel (69). Hij startte acht jaar geleden met een twaalftal studenten het eerste leerjaar. En dat na een 27-jarige carrière als leerkracht filosofie en levensbeschouwing in het voortgezet onderwijs en na veel studies, zoals theologie, godsdienstwetenschappen en godsdienstfilosofie. Niet iemand voor een rustige oude dag dus. Want naast directeur en eigenaar is hij ook docent, onderwijscoördinator, duwbak en manus-van-alles.
Zijn meest recente uitdaging was het tekenen van een 15-jarig huurcontract voor een fenomenaal en monumentaal pand in de Utrechtse binnenstad om de school die intussen 426 leerlingen telt in een nieuwe ontwikkelingsfase te loodsen. Nu zit hij middenin de renovatie en verbouwing van het monument.
Hoe krijg je het voor elkaar?
‘Ja noem me maar duwbak. Regelmatig ontsporend ook. Want de beginperiode van de school was financieel niet makkelijk. We hebben veel hickups gehad. De moeilijkheden begonnen al bij de registratie van de hbo. Je kan in ons land maar niet zomaar een hbo-instelling neerzetten. Ik begon als eenmansbedrijf en de school zit nu nog in een bv en is op weg naar een stichting. Het wordt nu een echte school, met een College van Bestuur in oprichting en een Raad van Toezichthouders en zo.’
Je begon in 2005…
‘Ja, na een korte periode in een Hengelo en Enschede. In mei 2005 was de eerste open dag in Utrecht. Twaalf aanmeldingen, waarvan er 5 zich afmeldden. We startten in september van dat jaar met 14 studenten. Dat zijn er momenteel 426. Jaren van groei liggen dus achter ons.’
Waarom wilde je deze school?
‘Vroeger zochten mensen antwoorden op existentiële levensvragen van in hun (van huis meegegeven) geloof. Christelijke godsdienstigheid neemt echter, zoals iedereen weet, al jaren af.
Dit proces impliceert, in het algemeen, dat de vanzelfsprekendheid voor het stellen en het beantwoorden van levensvragen door de traditionele religie afneemt, terwijl de vraag naar zingeving en spiritualiteit, zowel in het persoonlijke vlak als het maatschappelijk leven, toeneemt. Dit betekent dat er in toenemende mate andere vormen van professionele vaardigheden van de geestelijke zorg gewenst is. Op steeds meer momenten en in steeds meer omstandigheden wordt de vraag naar zingeving en het ordenen van een wereldbeeld in ons persoonlijk bestaan dringender. Deze school wil mensen opleiden voor beroepen die mensen daarin ondersteunt; geestelijke gezondheidszorg, religiestudies en spiritualiteit.’
Er is toch al zoveel?
‘Beslist, maar niet binnen een strak wetenschappelijk kader! Begrijp me goed: we streven hier naar kwalitatief hoogwaardig beroepsonderwijs. De opleidingen Filosofie, Religiestudies, Geestelijke Begeleiding, Zingeving & Spiritualiteit en de Master Spiritualiteit kun je alleen hier volgen, nergens anders in ons land. Alles binnen een strak wetenschappelijk kader, hoewel we ons soms ook op de uiterste rand begeven van wat wetenschappelijk nog net verantwoord is.’
De docenten zijn allen academisch gevormd…
Klopt, en veel van hen ook gepromoveerd, met eigen publicaties op hun eigen vakgebieden.
Vandaar ook onderzoek?
‘Het Instituut voor Geesteswetenschappen is ons onderzoeksinstituut dat is gericht op “het verkrijgen van kennis in de psychologische, fysiologische, neurologische, farmacologische en transcendente factoren in het proces van bijzondere menselijke ervaringen”, staat in onze eigen brochure. Zeg maar naar ‘bewustzijn & spiritualiteit’, een verlengstuk van het Parapsychologisch onderzoeksinstituut.
Al dan niet experimenteel. Het doel is paradigmaveranderingen op gang te brengen om nieuwe kaders voor onderzoek te vinden.’
Wat drijft je?
‘Idealisme. Liefde voor de wijsheid. Ik ben ‘begeistert’ door het overdragen van kennis.’
Wanneer is dat begonnen bij je?
‘Ik praat niet zo makkelijk over dat persoonlijke aspect. Maar op het gevaar af voor gek te worden verklaard: als kind was ik ontvankelijk voor subtiele energie met name in bomen. Heel lang kon ik ook geen antiquarische boeken lezen. Ik voelde de vorige eigenaren van het boek. Dat was best lastig als je studeert. Ik was dan aangewezen op nieuwe boeken. Ik koester mijn spirituele ervaringen; ze zijn te intiem. Ik kom uit een theosofisch nest. Mij vader zei bij mijn vragen steevast ‘pak maar een boek’. Dat deed ik vanaf mijn zestiende. En las rijp en groen. Van ufo’s tot Blavatsky. Ik zie mijn leven lang al lichtkransen rond mensen en bomen. Prachtige omhulsels en kleuren, wit, blauw en groen. Ik weet nog steeds niet wat die kleuren betekenen.’
Druk je het weg?
‘Voor mij is het onhanteerbaar. Ook bijzondere ervaringen zoals Damascuservaring, buitenlichamelijke ervaringen en een aantal engelenervaringen. Erover praten vind ik moeilijk. Ik vond het ‘weird’ en het maakte me bang. Ik kreeg er een hoge hartslag van. Het komt uit een andere wereld; een sub-manifeste zijnsorde. Een ander substantiële werkelijkheid. De beleving is subjectief, maar onderzoek leert dat er crossculturele ervaringsconstanten aan te wijzen zijn.
Liever iets toetsbaars en hanteerbaars?
‘Ja, hier op de school staat de toetsbaarheid en de fenomenologie centraal. En de ervaringen zelf als verschijnselen dus. Want dergelijke zaken maken mensen overal ter wereld mee. Onderzoek leert dat er crossculturele ervaringsconstanten aan te wijzen zijn. Daarmee kun je als wetenschapper iets doen.
BDE en het breinonderzoek staan nu in de belangstelling…
‘Buitenlichamelijke ervaring, BLE, ook. Er is heel veel valide onderzoeksmateriaal. De ‘breinjongens’, die veel verschijnselen verklaren vanuit het brein, kunnen niet goed uit de voeten met het feit dat bijna-doodervaringen, BDE’s, en BLE’s gepaard gaan met grote psychische transformaties bij degene die het ondergaat. Er is vaak een grote weerstand om erover te praten.
Het gaat dieper dan een medisch verklaarbaar fenomeen?
‘In een laboratorium kun je ‘erin’ en er makkelijk weer ‘uit’. Maar het psychologische mechanisme brengt een permanente verandering met zich mee. Ik zeg wel eens tegen studenten: de dood is een permanente BLE.’
De oude filosofen hadden er al ideeën over…
‘Als je Aristoteles leest, zoals we hier op school doen, en de academische filosofie serieus neemt, moet je wel met Aristoteles’ begrip van metafysica aan de slag. Hij gebruikte metafysica en esoterie al in een wetenschappelijk kader. En wat mij betreft heeft hij nog steeds honderd procent gelijk. Zijn ethiek, deugdenleer en logica zijn nog altijd actueel.’
Moet je iets ‘geloven’ om op de HGU te kunnen studeren?
‘Als wetenschapper ben ik ook een toepasser ervan. Probeer het uit, zou ik zeggen. Ik heb het liefst atheïsten. Maar na zes avonden geloven ze allemaal. Een kwestie van conclusies trekken op basis van argumenten. Eerste conclusie: er is een voortbestaan na de lichamelijke dood. Twee: het eventuele aanwezige godsbeeld verandert. Het zelfstandig naamwoord ‘God ‘ onttrekt zich aan de rede. Je komt dan terecht in een duiding als ‘oneindig bewustzijn’, om eens iets te noemen.
Toch bestudeer je godsdiensten, waar het godsbegrip juist wél is benoemd.
‘Godsdienst is institutioneel en traditioneel, met dogma’s en leringen. Deel van onze culturele wortels. Ik pleit voor een relativerende en vragende houding. Dat noem ik religiositeit. Met deze houding verlaten mensen vroeg of laat de ‘godsdienstigheid’ en ruilen dat in voor een religieus-filosofische houding.’
Terug naar je school. Hoe red je het?
‘Door géén overheidssubsidie aan te vragen of te willen ontvangen; door het collegegeld laag en marktconform te houden; door zuinig te zijn, door kwalitatief hoogwaardig onderwijs te geven, door geen managers en een vergadercultuur te onderhouden. Wij werken hard aan accreditatie als regulier hbo-onderwijsinstituut. Dat allemaal in één fraai pand uit 1610, uit de Gouden Eeuw.’
En de volgende stap?
‘Op naar de 500e student. Daar hopen we op te stabiliseren. En de organisatie verder te professionaliseren: een stichting worden met een Raad van Bestuur, Wetenschappelijke Raad, Raad van Toezicht en dat soort zaken. En ik wil iets meer terugtreden om vooral les te geven.’
Meer: www.hgu.nl.
Fotobijschrift:Verder professionaliseren’, aldus het College van Bestuur en Hendrik Boswinkel. Vlnr: de hooggeleerde heren Fons Dekkers, Hans Gerding, Hein van Dongen en Hendrik Boswinkel.
______________
Hogeschool voor Geesteswetenschappen Utrecht (HGU)
- Sinds 2005.
- In 2013 426 leerlingen.
- Van Filosofie, Religiestudies en Geestelijke Begeleiding tot Zingeving & Spiritualiteit en Energetisch Therapeut.
- De hbo-opleiding tot Master Spiritualiteit.
- Daarnaast zijn er ook post hbo-opleidingen zoals Westerse esoterie, Stervensbegeleiding, Verlies- en Rouwbegeleiding en Klinische Therapeutische vorming.
- Daarnaast worden er ook wat losse cursussen of leergangen gegeven.