Als door een golf opgetild…

Visie van psycholoog Robbert van Bruggen op vakantieliefde

Op de zoete bedwelming die liefde heet, geeft psycholoog Robbert van Bruggen een boeiende visie. Conclusie: vakantieliefde is een cadeautje van het bestaan. Maar blijf met je voeten op de grond…

Door Robbert van Bruggen

Als je het hebt meegemaakt, weet je dat het je overkomt als een donderslag bij heldere hemel: de gelukzaligheid van een vakantieliefde. Plotseling oogcontact, een grote vonk die overspringt, zwabberend op je voeten en met een impact die veel dieper gaat dan je kunt bevatten. De start van een eindeloos lijkende liefdesdans in de tijdloosheid van vakantie.
Ik kan het me nog goed herinneren, alweer vele jaren geleden aan het strandje van Cadaques in Spanje, op het terras van een bescheiden houten strandtentje. Naast me drie Spaanse vrouwen, die leraressen uit Barcelona bleken op hun jaarlijks vriendinnenweekje. Het oogcontact met een van hen was meteen betoverend en plotseling klonk die onhandige vraag: ‘Are you happy?’ Het opende alles. Die avond bedreven we in de zwoele avondlucht de liefde op een bankje voor het huis van Salvador Dali in Port Lligat, meermalen overrompeld door de koplampen van auto’s die de bocht namen en luid toeterend hun weg vervolgden. We hebben nog bijna een jaar contact gehad, daarna ebde het weg. Was het louter toeval? Moesten we elkaar ontmoeten? Was het een biologische aantrekking gestuurd door een uitbarsting van feromonen? Nog steeds verschijnt bij de herinnering aan die ontmoeting een zoete glimlach rond mijn mond.

Betoverd
Vakantieliefde is de overgave aan een onverwachte liefde met een meestal onbekende in een totaal andere context dan thuis. Een liefde die je als een golf optilt voorbij de beperkingen van je leventje thuis en wie je daarin bent. Als het je overkomt is het een gelukzalige periode; een soort extase waarbij je zoveel mogelijk naar mekaar toetrekt om met die ander te kunnen versmelten. Daarbij word je betoverd door de schoonheid van de ander, doordat je eigen innerlijke schoonheid wordt geraakt en geprojecteerd en weerspiegeld in de ander. De chemie die in zo’n vrije vakantiecontext ontstaat tussen twee zielen, toont het verlangen één te worden en een soort hemel op aarde te beleven; ‘nieuw’, ‘nu’ en ontdaan van alle identificaties met de dagelijkse zorgen van thuis. En zoals het met alle verschijnselen gaat…meestal van beperkte duur….want zoals het zomaar opbloeit, zo kan het ook weer verdwijnen doordat er ook weer afscheid genomen moet worden. Vaak een enorme impact achterlatend in de vorm van een schrijnend hart dat er hevig naar terugverlangt, het mist, het achterna reist, probeert te vergeten, opzoekt, nooit meer vergeet, of dat een leven lang voort gloeit (getuige de verhalen over oude vakantieliefdes in het programma KRO programma Memories).
Is het fenomeen vakantieliefde ook te beschouwen vanuit een spiritueel perspectief? Welke diepere betekenis kan zo’n ervaring hebben en is die er wel? Moest het gewoon zo gebeuren? Viel het je toe?

Verruimt
Volgens de soefi’s geeft de ziel, die ernaar verlangt het menselijk leven ten volste te beleven en ervaren, zich over aan allerlei opeenvolgende vormen van bedwelming omdat haar natuur extase is en de ziel er voortdurend naar verlangt de beperkingen in het menselijke zijn en het ingeperkte ik-je te overstijgen. Een ‘bedwelming’ verruimt; is een soort oplosmiddel waarmee de ziel zich tijdens het leven steeds opnieuw in opeenvolgende manieren van bedwelming bevrijdt van alle beknellende beperking en daarin een soort van vervulling en verrukking ervaart. Daarin toont zich het verlangen van de ziel haar oorspronkelijke staat terug te vinden: eenwording en extase.
Een vakantieliefde zou dus een van de vele vormen van bedwelming kunnen zijn. Vakantie is vrije ruimte….het verlangen ‘los te zijn’ kan voor ieder van ons vele vormen aannemen. Voor de één is het de overgave aan het zonlicht op het strand, voor de ander kite-surfing op uitdagende golven, afstruinen van souvenirwinkeltjes (kopen!) of het zich laten drijven op de wiegende beweging van het golvende zeewater met het ruisende ritme van de branding; of wellicht het dagelijks kopje onder gaan in het nachtleven met dans, flirt en drank. In algemene zin zou je kunnen zeggen dat vakantie ons bevrijdt van onze verantwoordelijkheden thuis, alle sociale rollen en verplichtingen die we ten opzichte van anderen vervullen, van onze zorgen: de ‘to-do’ lijstjes’ van alledag. In dat verlangen naar bevrijding, vinden we in onze vakantie ruimte en hernieuwde energie om ‘er voorlopig weer even tegenaan te kunnen’.  En zoals we thuis ook doen, zoeken we in de overgave aan de ruimte die vakantie heet opnieuw onze tijdelijke vormen van bedwelming om geluk te kunnen ervaren. Bedwelming zoeken we op vele manieren, in ons werk, in macht en status, onze familieperikelen, op de televisie, maar ook in een spirituele zoektocht waarin je je onderdompelt in wereldjes met verhalen die jou in een bepaalde fase in je leven raken; maar ook in de kick van sportprestaties, het EK waarin velen al ver voor aanvang stonden te popelen om op te kunnen gaan in de Rituele Oranje Zee. Kratjes bier en joelende groepen rond het projectiescherm van een beamer: bedwelming!

Evolueert
We bewegen ons van bedwelming naar bedwelming. Daar is helemaal niks mis mee als je maar weet dat het een bedwelming is die een tijdelijke roes of vervulling geeft! Kijk naar kinderen, hun leven is vol van tijdelijke bedwelming: in hun fascinatie voor speelgoed, of gretigheid naar snoep, opgaan in fantasiespel of verhalen, dromen van de eerste echte Nike schoenen…
Na verloop van tijd transformeert een bepaalde bedwelming vanzelf naar een volgende. Het zou natuurlijk mooi zijn als elke bedwelming gevolgd wordt door een betere en zo vanzelf evolueert naar liefde, compassie, vriendelijkheid, waarheid, kracht. Waarin we het leven zoals het komt, volledig wakker in ons mens-zijn verwelkomen.
Al deze vormen van overgave en opgaan in iets groters, tonen ook het principe van wat retraite is en waarom mensen retraite zoeken. ‘Re’ betekent ‘terug’ of ‘nog eens’ en ‘treat’ zou je kunnen vertalen als ‘verzorgen’. In een retraite geef je je over aan het proces waarin alles waarmee je je onbewust en bewust identificeert, door je heen trekt om te kunnen verdampen of transformeren. Je bevrijdt je van de identificatie met alle beperkingen en ontdekt je ware zelf, dat er altijd al was. Het verlangen naar deze betekenis van retraite toont zich op vele manieren. Al onze uitstapjes en weekendjes-weg-punt-en-el tonen onze behoefte aan vernieuwing en het doorbreken van onze sleur en de patronen waarmee we in onze levens verklonteren. Het is het opschudden van ons zijn. De mini-uitstapjes van ‘effe weg’ geven dus wat ruimte voor rust en genieten, maar om te kunnen spreken van vernieuwing is er wat meer nodig.
Een stilteretraite is een vorm van zelfonderzoek die condities biedt voor transformatie, doordat je een ruimte instapt waarin het automatisch meegaan in alle sociale impulsen of het bevredigen van de vele kleine verslavingen wegvallen. Binnen het soefisme wordt gesproken over de 10.000 sluiers waarmee we van ons ware zelf verwijderd zijn. Sluiers waarmee we ons van het leven afscheiden en waarmee we ons identificeren als onderdeel van ‘ik’, komen in retraite vanzelf naar de oppervlakte om zowel gezien als beleefd te worden, hoe pijnlijk soms ook, waarna ze kunnen transformeren of oplossen. In het proces van een retraite kan plotseling de innerlijk versmelting met ‘de geliefde’ plaatsvinden, vaak verschijnt zij vooraf in dromen in de prachtige betoverende gedaante van de sekse waardoor jij aangetrokken wordt.

Tranendal
In retraite ontdek je dat jij dat bewustzijn bent waarin al die sluiers verschijnen, blijven hangen of weer verdwijnen. Het is een oefening voor het leven, doordat je ziet dat er van alles voortdurend in een constante stroom door je heen trekt, zelfs als je je hebt teruggetrokken uit alle impulsen uit je dagelijkse leven. Die stroom komt zowel van binnenuit als van buitenaf; er is helemaal geen echte afscheiding. Als je in die ruimte waarin zich dat ‘immer wordende’ toont, kunt verwijlen, versmelt je met de geliefde, die je vervolgens in alle beweging en vormen zult herkennen. Dat beperkt zich niet tot een ‘getuige zijn’, maar het leven trekt door je heen; in je menszijn! Die ultieme ontspanning neem je terug mee vanuit de retraite naar de dynamiek van het leven dat je leeft; in wisselwerking met de ander.
Terug naar de verrukkelijke bedwelming die vakantieliefde heet. De connotatie van dat woord toont enerzijds een gevoel van romantiek, maar ook met het oordeel dat het geen echte liefde kan zijn. Maakt het iets uit? Het gebeurt simpelweg! Een vakantieliefde zou je kunnen zien als een ontmoeting met je innerlijke ‘geliefde’; zoet als honing en dronken van de minnewijn!  Bij het overspringen van de vonk klapt een universum open waarin beiden ‘de geliefde’ voor de ander worden. Hoe mooi kan het zijn!
Het verlies van een vakantieliefde en tranendal dat er vaak op volgt, toont dat het ervaren van liefde afhankelijk is van de aanwezigheid van die ander. In die afhankelijkheid toont zich een onverdraaglijke leegte, die rauw is en schrijnt door het gemis. Een leegte die zich het allerliefst zo snel mogelijk weer wil vullen met de aanwezigheid van de ander. Het gevolg van een vakantieliefde is daarom iets prachtigs: een ontwakend hart! Een verlangend en schrijnend hart is een voelend hart dat verder wil openbarsten. Waarin pijn en extase de klankkleuren van hetzelfde zijn: liefde. Het maakt niet uit of dat via de ander of buiten gebeurt of via binnen. Mijn conclusie is daarom: vakantieliefde is een prachtig cadeautje van het bestaan. Het kan een ontregelende ervaring zijn die de potentie van eenwording met de geliefde raakt; de zuiverste bedwelming-die-niet-bedwelmt. In jou, door jou en als jou. Als mens! Met je voeten op de grond waar je nu staat. In welke vakantieplek is dat?

Robbert van Bruggen (1959) werkt vanuit de organisatie Spiegelzaal als begeleidingskundige, coach, supervisor en veranderaar van organisatieculturen. Vanuit Ineenhutjeopdehei.nl begeleidt hij stilteretraites zowel in groepsverband als individueel. Hij was ruim 20 jaar innig verbonden met het soefisme (de mystieke weg van het hart) van zijn leraar Pir Vilayat Inayat Khan. Als promovendus aan de Universiteit voor Humanistiek doet hij onderzoek naar fricties die ontstaan in de wisselwerking tussen organisaties en kenniswerkers, die leiden tot moedeloosheid en verlamming of zinvolle beweging en creatieve vernieuwing. Zijn passie is de bevrijding van het hart uit het harnas van gedachtepatronen en identificatie met sluiers.

Meer: www.ineenhutjeopdehei.nl.