Zoeker gezocht!
Zoekt en gij zult vinden! Ja, in de Bijbel staan mooie verhalen, maar deze uitspraak heb ik nooit begrepen. Want hoe meer je zoekt, hoe minder je vindt. Maar die wijsheid moest ik door schade en schade ontdekken. Mijn hele leven ben ik op zoek naar mezelf, maar heb die eigenlijk nooit gevonden. In mijn enthousiasme ging ik er zelfs psychologie voor studeren, waarin psychodiagnostiek een sterke kant van me bleek. Ja, toen kon ik nog van mezelf zeggen dat ik neurotisch was, of door drugs juist moest waken voor minder leuke psychotische toestanden. Dat ik een onderbewustzijn en een bovenbewustzijn had, verwachtingen, angsten en idealen die het leven niet altijd even makkelijk maakten. Maar dat was ik wel allemaal. Toen. Ik kon een keurig rapport schrijven over hoe mensen, en dus ook ik zelf, psychologisch in elkaar staken. En toch…
Dus snuffelde ik bij religieuze bewegingen waar ik na enkele blauwe maandagen weer vertrokken was. Wat transcendent mediteren op een mantra die ik geheim moest houden. Wat meezingen met Hare Krishna’s in een Amsterdam tempeltje. Wat oefenen op een test van Scientology. Wat theedrinken bij leden van de Unified Family. Ik bleef zoeken, en kwam pas tot rust bij Bhagwan, die zich later Osho noemde. Daar keerde ik in Poona iets wat volgens mij de échte meditatie was: gewoon zijn in het hier en nu, het accepteren van ‘that which is’. Wat het beste kon als ik ‘the watcher on the hill’ bleef. Ik werd sannyasin, en had daarmee eindelijk mijn ware identiteit gevonden. Wow! Geen getob meer, weg met het denken, en leven in overgave en harmonie! ‘Life is not a problem to be solved,’ zei Bhagwan, ‘but a mystery to be lived.’
‘The dream is over,’ concludeerde John Lennon in zijn lied God. Eindelijk! De mind was op een laag pitje gezet en ik kon in enthousiaste overgave genieten van ‘love, life and laughter’. Maar na een aantal jaren dook er toch – ‘mind is cunning’ – een nieuw probleem op: ik was sannyasin, maar nog steeds niet verlicht! Wat volgens Jed McKenna niet echt reclame voor Bhagwan is, want wie wordt er nu discipel van een meester die zo weinig resultaat van zijn werk laat zien? Ja, ik hou van Bhagwan met heel mijn hart, maar ben ik nu een sannyasin ja of nee? Daar ben ik nooit echt uitgekomen. ‘When you meet a Buddha on the road, kill him!’ Shit! Ik denk dat ik bij een club van de ‘chosen few hoor’, zoals ik later ook bij de Rozenkruisers meende bij een gezelschap te horen voor wie na dit leven een plaatsje was gereserveerd in de Shamballa Express, bevrijd als ik zou worden uit de wereld van de dialectiek, waar alles kommer en kwel was.
Dat je God in jezelf moet zoeken is heel vanzelfsprekend, zodat het ‘Ken uzelve’ van het orakel van Delfi de Enige Ware Weg is. Maar wat is dat een gemene koan! Want steeds als ik meen mezelf te pakken te hebben, bijvoorbeeld als de getuige van alles wat in mijn bewustzijn opdoemt, doet die waarnemer ervan weer een stapje achteruit. Want als ik die getuige ben, wie is het dan die deze getuige ziet? Het object kan nooit het subject zijn, zodat ik er steeds meer van overtuigd raak dat het schier onmogelijk is om nezelf te kennen. Tja, daar sta je dan als psycholoog met je goede gedrag! Alles wat je kent van jezelf – lichaam, ziel, geest of wat dan ook – ben je dus eigenlijk niet! Ik heb een lichaam, dus ik ben mijn lichaam niet, en ga zo maar door. Maar vraag eens aan een willekeurige voorbijganger wie hij dan eigenlijk zelf denkt te zijn als hij beweert dat hij een lichaam of een ziel heeft…
Zoekt en gij zult niet vinden! Dat klinkt beter. Maar misschien moet je een hele tijd gezocht hebben voordat je daar achter komt. En dat willen we ook liever niet ontdekken, want wat blijft er dan nog over om te doen? Wat is een leven zonder zoeken, zonder ideaal? Dan is er niets wezenlijks meer te doen en wat overblijft is een sigaartje in de tuin roken, naar de vogels luisteren en de kat van de buren trachten te verleiden. Maar daar is eigenlijk niks mis mee. Dat is zelfs heerlijk! Weg met alle zingeving, alle betekenis, alle doelen van het leven! Wie of wat ik ben, en of er al dan niet een ik bestaat is – althans voor dit moment – even volstrekt irrelevant. ‘Te zijn en niet te zijn,’ roep ik naar Shakespeare. ‘Dat is het antwoord!’
