Kom ‘s uit de valkuil die ‘verlichting’ heet

Wanneer word je de spirituele narcisten zat?

Er worden veel boeken geschreven die al dan niet direct over de “Verlichting” gaan. Daar is nogal wat kwaliteitsverschil in, wat samenhangt met de tijdgeest en de geestelijke bagage van de auteur. Ik bedoel, laten we Tijn Touber niet met Krishnamurti vergelijken, of Suzuki (nee niet dat autootje) met Eckhart Tolle.

Door Marisca van der Burgh

Zo zijn er ook veel cursussen ontstaan, trainingen, groeigroepen en reisdoelen compleet met intern wonen in een ashram of klooster of anderszins. Wie over voldoende euro’s of dollars beschikt kan letterlijk zijn goddelijke gang gaan… En, zou het nou wat uitmaken voor het geestelijk welzijn van al die lezers en volgers? zo vraag ik mij nogal eens af.

Krijgen ze nu een ander, meer vervuld leven? Worden ze er vrolijker van, gelijkmoediger of chagrijniger? Gaan ze na hun verlichtingservaring beter voor zichzelf zorgen en voor anderen, meer van ze houden, minder de aarde vervuilen, een zegen zijn voor de natuur en vooral niet te vergeten….hun kat?

Is het waar dat het nodig is dat je de weg van verlichting eerst moet zoeken om een werkelijk beter, vriendelijker, zuiverder, eerlijker, aimabel, menselijker mens te worden? Is het echt nodig? En als je dan zoekt, waar vind je dan het beste, lees: naar westerse maatstaven snel en doelgericht, je weg?

Vind je die weg nog wel in het land van super-ego’s en spirituele narcisten, van liegbeesten met uitgestreken glimlachjes en stiekem achter hun rug een vette rekening, van “narrow minded thinkers” die hun eigen weg aanprijzen als de enige nieuwe weg en “het-enige-panacee-tegen-al-uw-kwalen- en-ongemakken”? Van goedbedoelende would-be goeroes die je onder druk zetten, zodra je weer eens een deurtje verder wilt kijken, omdat hun helverlichte uitstraling zo hier en daar wat scheurtjes begint te vertonen, en je wat duistere trekjes ziet doorkomen?! O,o, o, en dan ben je natuurlijk aan het projecteren en overdragen en zo kom je nooit verder, want je hebt ze nog nodig…. (kassa).

‘De Waarheid’

Ik moet toegeven dat ik flink wat heb rondgeneusd in het Land der Geestelijke Paden. Een ware queeste die begon in mijn jeugd, toen ik wat momenten had beleefd die de plaats-tijd-ruimte continuïteit onderuit haalden. Daar was een reden voor, maar dat snapte ik nog niet want ik was pas acht. Toen ik later mijn catechisatie had overleefd en de plaatselijke predikant had dolgedraaid met mijn onmogelijke vragen, heb ik maar de hele plank spirituele literatuur in de bibliotheek in een keer leeggehaald. Ik moest en zou “De Waarheid” vinden. Ik was 15 en het was 1970. Niet ver verwijderd van een joint en een LSD trip, regelmatig in het Vondelpark of op de Dam, had ik zo mijn heldere momenten, en verbond De Geheime Leer, Isis Ontsluierd, verschillende Bijbelvertalingen, de Koran en de Perzische mythologie met elkaar (sja, je moet wat). Krishnamurti kwam ook voor op die plank in de bibliotheek (Leiden, je moet ze daar niet onderschatten). Maar die begreep ik toen nog niet. En waar ik vooral van schrok waren alle gnostieken, die dus niet waren toegestaan in de Bijbel. Ik kon dat wel volgen, wát een apocriefe prietpraat, wát een zweefformulieren…

Weer een sprong in de tijd: twintig jaar later was ik na vele jaren actief in de Charismatische Vernieuwingsbeweging in de kerken, de inspiratie kwijt. Ik dacht dat ze daar wel wat waarheid hadden gevonden, liefdevol en vervuld van de Heilige Geest, hoe verlicht kun je zijn…  Maar ook daar lopen mensen met ego’s rond zo groot als de Domtoren, onderling gezeik over geld en wie de belangrijkste en invloedrijkste theoloog wel niet is. Wat nou toch wel de juiste liturgie zou kunnen zijn, of dat protestanten wel mee mochten doen bij de eucharistieviering. Ook daar was nijd over succesvol zijn (ik was succesvol in het opzetten van groepen met mijn toenmalige partner) en achterklap. Ik werd er moe van. Heel erg ontzettend verschrikkelijk moe. En ben ermee gestopt.

Allemaal mythologie

Op een dag was ik zover dat ik vond dat ik definitief af moest rekenen met al die mooie sprookjes. Na de Teleac cursus “Mythen en Bewustzijn”, een serie gesprekken met, zeg maar rustig zeer inzichtgevende colleges van Joseph Campbell, zette ik daarin een definitieve stap.

Inschrijven voor een studie theologie, vergelijkende godsdienstwetenschap en godsdienstpsychologie aan een dochteropleiding van de VU.  Binnen een jaar kwam ik erachter, dat mijn inzicht in het verband tussen al die spirituele stromingen toen ik 15, 16 jaar was, er helemaal niet zo ver naast zat! Het is allemaal mythologie, en elk godsbeeld is gemaakt door mensen, ja vele van die verhalen zijn ook nog eens geleend van buurvolken en andere (over-)heersende culturen. Dus na twee jaar theologie had ik het gezien, want ik wilde voor geen goud ter wereld langer meedoen aan het toneelstuk van pastorale leugens om het gemoed te sussen. Na een jaar colleges journalistiek schrijven om mij intern te bezinnen, studeerde ik in twee jaar af als ongebonden levensbeschouwelijk counselor (een opleiding die is wegbezuinigd, helaas).

Gaandeweg ontdekte ik de weg van de meditatie, ging van zen, via tantra naar een oosters orthodox leraar die me iconen leerde schilderen en dat interpreteerde als een vorm van gebed. Ik werd er stil van.

In die tijd was ik gescheiden en woonde met mijn kinderen, komend vanuit een zeer luxe dorp, in een afbraakbuurt in Utrecht tussen de vele nationaliteiten.

En daar gebeurde iets. Ik kreeg mijzelf ineens door. Ik begon te snappen dat die hele zoektocht te maken had met mijzelf bijzonder willen voelen. Erkend, gezien. Met veilig willen zijn, een thuis voor mijn ziel. Met beter willen zijn dan al die foutenmakers om mij heen en de foutenmaker in mijzelf. En ik kreeg door dat er heel veel meer mensen zijn die dat onbewust zoeken. Die worden lid van een kerk, stroming of sekte en denken op een dag tevreden: zo, nu zit ik goed. Ik heb de wegwijzer naar verbetering van mijzelf gevonden. Dan word ik beter en dan word de aarde beter en iedereen beter. Dan breng ik alles en iedereen op een hoger level, door mijzelf op een hoger level te brengen.

Op het moment dat ik dit verlangen doorzag, kon ik ervan afkicken en ging mijn hart schier langzaam open. Voor iedereen. Zelfs voor “kut-Marokkaantjes” die een ongelofelijke baggerherrie maakten of mijn moeders oude fiets stalen van mijn dochter. Is dat een verlichtingservaring? Ik weet het niet. Ik noem het maar struikelend door het leven, toch nog wakker geworden.

Wakker worden!

Wakker worden uit de droom van de illusies. De sprookjes die wij onszelf wijsmaken om ons beter te voelen. En tot mijn verbazing kom ik dan gewoon weer terug bij de Bergrede die ik leerde op de zondagsschool toen ik acht was. Zalig de armen van geest, want die zullen de aarde erven. Eenvoud. Je straatje vegen als er sneeuw ligt, en ook die van de buren als het zo uitkomt (maar het hoeft niet altijd, want niemand hoeft heilig te zijn). Een vriendelijk knikje naar de Turkse buurman, die hard werkt voor zijn gezin, maar zich niet meer zo lekker voelt in Nederland sinds de Wildersmania. Genieten van het leven en jezelf ontspannen. Niet meer op je tenen hoeven lopen om aan allerlei voorwaarden te voldoen van ingewikkelde spirituele aard. Wat een verlichting!

Ik gun het jou ook. Klim uit de valkuil van verlossing en verlichting en wees wie je bent zonder poespas. Zonder De Waarheid en De Antwoorden op Jouw Vragen buiten jezelf te zoeken. Zonder de waarde van je leven te onttrekken aan wat een ander daarover te zeggen heeft. Of te bevestigen. Er zijn is al genoeg. Leef je leven. Het is een wonder dat je nooit zult kunnen bevatten of begrijpen.

Ook zonder verlichting ben je de moeite waard. Hou het spanningsveld van leven zonder antwoorden, van minuut tot minuut maar eens uit. Het zal je na enig afkicken meevallen. Ja het went zonder I Tjing. Let hooguit wat op de anderen en het andere om je heen. Wanneer heb je voor het laatst je moeder gebeld die alleen zit in een woonzorgcentrum? Heb je vandaag al een complimentje gegeven aan je vriendin of je kind? Hoe is het met je collega vandaag? Ja verdomd, kijk eens goed achter dat beeldscherm tegenover je. Doe iets aan dat stuk chagrijn daar, haal een soepje voor hem maar geef hem ook een schop onder zijn hol.

Wat u niet wilt…

Gaandeweg, zonder dat je erop let, wordt het leven dan lichter. Glimlach.

Laat de verlichten maar zichzelf bezighouden in hun boeken en tijdens hun dure, ingewikkelde weekends en trainingen. Want de valkuil is dat je een spirituele narcist wordt, die krampachtig gelooft in eigen beter zijn dan de rest. Die eigen onbelangrijkheid maskeert achter interessant klinkende noviteiten.

Dan krijg je een nieuw kastensysteem. En iets in mijn gevoel zegt me dat dit ergens naar riekt. Nou eigenlijk, dat het gaat stinken, zeg maar.

De grootste gemene deler van alle wereldgodsdiensten en alle culturen, sektes, leringen en Boodschappen van Boven is: “Doe aan de ander wat u wil dat u geschiedt.” Of andersom: “Doe de ander niet aan wat u niet wil dat u geschiedt.” Dit is de samenvatting van de Tora, de Bijbel, een Cursus in Wonderen, de bahai, de leer der soefi’s en sjamanen, de pinkstergemeente, de Koran, de Geheime Leer, en nog vele andere mythen en sprookjes.

Ik hoor de lezer al denken. Ja, inderdaad. Er rest nog voldoende ego in mij om dit te schrijven en te  publiceren.

Marisca van der Burgh, Bc is voorlichter, counselor en Jungiaans analytisch tekentherapeute. Info: www.infolijn-ag.nl.

Meer lezen over verlichting en psychologie, zie de symposiumtekst van Douwe Tiemersma e.a. op  http://www.xs4all.nl/~robvd/jose/nieuwsbriefarchief/De_gekte_van_de_verlichting.html.