Geluk is meer dan wat chillen

Ik weet het, ik weet het… de meeste mensen proberen te mediteren om stress tegen te gaan. En dat is natuurlijk prima. Mediteren zal je helpen om te kalmeren en minder snel gestrest te raken.

Dat is inzicht. Het werkt echt.

Maar het is slechts het topje van de ijsberg. Waar het echt om draait is geluk.

Hier gaat het om. Ontstressen is eigenlijk en vrij eenvoudig proces. Wanneer je gestrest bent, vuren je neuronen ongebreideld; je hart is als een wilde aan het pompen; hormonen (cortisol, adrenaline en zo meer) overspoelen je. Door de niveaus van dit alles te verlagen, keer je terug tot een evenwichtiger staat. Je chillt, oftewel je relaxt.

Meditatie is een van de vele instrumenten die dat voor je kan doen. Je kunt ook gewoon een paar keer diep in- en uitademen, een wandeling maken of een film op Netflix bekijken & chillen. Alles wat de feedbackloops van je mind en body doorbreekt, helpt je ontspannen.

Maar als dat alles is wat je uit het mediteren haalt, mis je toch het een en ander. Want de echte winst van meditatie wordt niet door het chillen veroorzaakt, maar schuilt in het heldere inzicht dat mediteren je geeft. Dat is wat je feitelijk geluk brengt.

Waar sprake van is in mindfulness meditatie zijn twee processen: kalmte en inzicht. Kalmte hebben we net besproken; het is het vertragen van de denkactiviteit door een tijdlang op een enkel object te focussen (ademhaling, een mantra of iets dergelijks).

Het punt echter van het focussen van je aandacht, is niet alleen het chillen; het is helder zien. Wat zie je dan? Tja, dat hang af van waar je naar kijkt. In een spirituele context zou je kunnen opmerken dat dingen die vast, gefixeerd lijken, eigenlijk erg veranderlijk zijn: emoties en gevoelens komen en gaan best snel, bij voorbeeld, wat heel prettig is als je van die allesoverheersende woede/angst bevrijd wilt worden, of wat het ook is dat je pijn en narigheid bezorgt.

In een andere spirituele context merk je wellicht op hoe mooi de dingen zijn als je maar in ‘het hier en nu’ kunt vertoeven. Een eenvoudig grassprietje kan je wonderbaarlijk toeschijnen.

Of, in een meer seculiere context, zie je de ‘dingen’ helderder; hoeveel je van iemand houdt; hoezeer je jezelf soms in de weg zit; hoe je gewoontes je al dan niet helpen je leven op zijn allerbest te leiden.

Dat is inzicht. In tegenstelling tot kalmte, heeft dit een zekere inhoud, en het kan veel meer duurzame voordelen opleveren dan even een tijdje chillen.

Soms is het lastig om de inzichten die je in meditatie opdoet te verwoorden. Alleen maar zitten en je lichaam voelen, met al z’n pijntjes en hinderlijkheden, kan soms een intieme, oprechte, positieve relatie met je stoffelijke wezen opleveren. Het valt niet mee om uit te leggen hoe dat precies werkt, maar ik heb het meermalen zien gebeuren met mijn leerlingen.

Al deze inzichten dus, of ze nu seculier of spiritueel zijn, berusten op de ‘mind’ die gefocust genoeg is om helder te kunnen zien. Je krijgt niet veel inzicht als je blijft piekeren over die e-mail. Kalmte is een noodzakelijke voorwaarde voor inzicht. Maar écht geluk is afkomstig van een transformerend inzicht, niet van het eraan voorafgaande chillen.

Een tweede laag van geluk is zo mogelijk subtieler, maar ook dieper. Hoe meer je mediteert – of het nu om luttele minuutjes gaat of om sessies van dertig minuten, of om gewoon mindfull zijn als je eet of op de bus wacht – hoe meer je brein went aan ‘achterover leunen’, dingen opmerken en er niet meteen op reageren.

Om een heel eenvoudig voorbeeld te noemen; stel je voor dat je mediteert en dat je neus begint te kriebelen. Natuurlijk voel je de neiging om aan je neus te krabben. Oh, maar je hebt ergens gehoord dat je je niet mag bewegen als je mediteert. Dus je blijft roerloos zitten. Je negeert of onderdrukt het jeuken niet; je doet er gewoon niets aan en brengt in plaats daarvan je aandacht terug naar je ademhaling.

En zo doe je dat keer op keer, ontelbaar vaak. Je brengt je aandacht terug naar de ademhaling Dat is meditatie!

Langzaam maar zeker raakt je mind eraan gewend om niet meer zo sterk te reageren. Je fysieke brein verandert. Het deel van je brein dat zegt ‘hou vol, je hoeft niet echt iets te doen’, wordt letterlijk groter, zoals je spieren als je die traint. Het deel dat zegt: ‘Maar ik móet dit nú echt doen!’ wint lang niet alle innerlijke dialogen meer.

Dus als je op het punt staat iets heel onaardigs tegen je partner te zeggen of dat spul op te eten waarvan je je had voorgenomen het niet te nemen, of terug te vallen op welke gewoonte ook die je probeerde af te leren; dan blijkt je brein te zijn getraind door al die meditatie, en je zult minder toegeven aan je eerste impulsen. Je bent gelukkig, ook zonder dat je gehoor geeft aan aan wat een deel van je graag zou willen.

Het is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Maar gaandeweg leidt het tot heel wat meer geluk. In plaats van altijd maar weer in de stress te schieten, creëer je steeds minder stress.

En dat is waar geluk. Je voelt je beter, je hebt een beetje meer controle over hoe je je leven leeft, en misschien wel het allerbelangrijkste; je bent vriendelijker tegen andere mensen. Je lijdt minder, omdat je minder reageert op dingen die je begeert of dingen waar je een hekel aan hebt. Je slaagt erin diepere relaties op te bouwen, omdat je meer in contact bent met jezelf en met anderen.

Stress verminderen is geweldig. Blijf dat hoe dan ook doen. Maar het beste deel komt nádat je gekalmeerd bent. Het beste is geluk.

Jay Michaelson

(vertaling Wilma Wedman)