Met concepten voorbij het conceptuele – Mystieke kabbalah

Voor mij ligt een van de meest moedige en zeer geslaagde pogingen om een mystieke traditie – de mystieke kabbalah – toegankelijk te maken als persoonlijke inspiratiebron. Bepaald geen kleinigheid. De bijna 800 pagina’s van Kabbalah Poorten van Kennis bieden voor ieder die zich spiritueel wil ontwikkelen een kant-en-klaar ontwikkelingsformat om mee aan de slag te gaan.

Door Ewald Wagenaar

Wie ‘kabbala’ (1,5 miljoen resultaten) of ‘kabbalah’ (12,2 miljoen) googlet krijgt een hoop informatie en ziet op het scherm al snel een schema in duizend varianten en kleuren. Wie vervolgens leest dat het over de ‘mystiek’ en ‘Jodendom’ gaat, haakt dan vaak af. Ergens tussen de ‘-ismes’ en ‘-dommen’ zijn al veel spirituele zoekers lang geleden afgehaakt. Ze houden niet van wat zich in de buurt van religiositeit bevindt. Te dogmatisch, te star en teveel ‘gedoe’, is wat ik vaak hoor.

En dan is het uitgeven van 800 pagina’s in het Nederlands en Engels over de mystieke kabbalah een meer dan moedige operatie van de auteur Gila Gerzon: het is een in papier gegoten levensmissie die, zo blijkt bij nadere bestudering, iedere lezer tools aanreikt voor de eigen spirituele ontwikkeling.

Kennis

De theorie van de mystieke kabbalah is voor wie de moeite neemt best behapbaar. Met een beetje tijd ben je snel op de hoogte van alle cognitieve concepten waarnaar deze traditie verwijst. Cognitief kan de gemiddelde aardling dit nog wel bevatten. Dat doet dit boek ook en beter dan veel andere.

Maar om een traditie te leven en vooral de mystieke, esoterische of spirituele diepgang te ervaren, zodanig dat die persoonlijk inspireert, dat is een ander verhaal. De kennis van de kabbalah is een weg naar de waarheid. De Sefer-ha-Bahir, een van de oudste kabbalistische boeken zegt het zo: “Kennis is waarheid. Derhalve is kennis datgene waarmee we de waarheid kennen.” En die begint, zoals de tempel in Delphi millennia geleden al vermeldde, bij jezelf.

De universaliteit van de kabbalistische kennis ging aan het Jodendom vooraf; het is ook de esoterische wortel van het christendom (de gnostiek), van de islam (soefi) en van vele andere tradities.

Als we spreken over kennis, doemt het beeld van rationaliteit, denken en hoofdenergie op. Dat is te ver weg voor menigeen met een behoefte om te voelen en te ervaren. Dit is precies níet wat dit boek beoogt. Daarmee onderscheidt dit boek zich van vrijwel alle andere die over de mystieke kabbalah zijn geschreven. Er is wel uitleg over tal van kabbalistische aspecten, maar “het gaat om je raison d’être, je hart, je ziel en je spirit”, aldus de auteur. Het gaat om dat “ken uzelf” van Delphi.

Het boek begint kort op de cognitieve toer met de uitleg van begrippen, historie en leer. Maar al snel wordt ieder stukje kennis aangevuld met een oefening om de kennis naar binnen, naar je innerlijk te krijgen.

Want je kan een concept – zoals symbolen, beelden, begrippen, cijfers, sefirot, woorden, goddelijke namen, (aarts)engelen – met het verstand bevatten. Dan ‘weet’ je wat het is. De persoonlijke leerervaring en zelfinzicht vraagt dat je een stap verder gaat: in jezelf onderzoekt hoe het concept zich in je bewustzijn manifesteert en hoe het daar uitwerkt. Daarvoor moet je naar binnen.

Innerlijk proces

Kun je al lezend tot zelfinzicht komen? Nee, niet of uiterst zelden.
Het is dan ook de reden dat ik jaren geleden mijn boekenkasten ben gaan verkopen; er zijn amper nog boeken die via het denkende deel van mijn bewustzijn mijn ziel nog kunnen inspireren.

Wel zijn er soms boeken die helpen om te laten zien wat er in mij leeft. Als vingers die naar de maan wijzen kunnen de concepten helpen dingen te ontdekken. Concepten, gedachteconstructen, bedenksels inderdaad. Maar of je er meer zelfinzicht door krijgt? Nou nee, wel een hoofdvol ideeën en gedachten. Maar zelfinzicht, nee.

Wat werkt dan wel met boeken als het om zelfinzicht gaat? Zelfobservatie leren. Dit is namelijk een van de meest succesvolle, grondige en degelijke wegen naar spirituele verdieping. Het liefst meditatief. Met meditatie kan je werken aan voortschrijdend zelfinzicht. Dan verken je een concept zoals een symbool, naar sefirot etc. innerlijk. Steeds in de spiegel kijken van het bewustzijn en vooral niet denken wat je zou moeten of willen zien, maar zien wat er werkelijk is. Dat kan eigenlijk alleen maar meditatief en in een innerlijke interactie. En ja, dat is confronterend want met een open mind ga je dikwijls iets zien wat je niet bevalt.

Toolkit

Voorwaarde daarbij is dat je over het juiste gereedschap beschikt. Dat zijn hier dus die concepten, het zijn in feite denk-dingen. De kabbalah zit er vol van. De mystieke kabbalah ís zelf een joekel van een conceptentoolkit die je bewustzijn triggert om iets in te gaan zien, te zoeken en te ervaren waarvan je je nog niet bewust was. Als je maar lang genoeg in de werkplaats van je ziel aan het knutselen, proberen, schaven, zagen en prutsen bent, ga je op den duur begrijpen wat er allemaal is en wat er mogelijk is. De mystieke kabbalah en de levensboom in het bijzonder worden op den duur een tomtom voor de geest: je vindt steeds beter je weg omdat je ervaring krijgt met de immense wereldkaart van het bewustzijn.

Totdat je aan de grenzen komt van het conceptuele. Je raakt de pre-conceptuele werkelijkheid. Je gaat via de bast in je bestaan zien dat daar het licht naar binnen kan komen, aldus Leonard Cohen. Dat licht – of Licht – kan je niet dwingen. Maar met de breekijzers in je innerlijke werkplaats, op de grenzen van je denken, aan de gang gaan wel. Dat is wat alle mystici, verlichten en andere inspirerende voorbeelden uit de geschiedenis ons voordeden.

En dat gereedschap biedt dit boek van Gila Gerzon. Ze is psychotherapeut en weet dus heel goed hoe innerlijke leerprocessen werken: hard werken. En die inzichtmomenten komen voor ieder op een uniek en onvoorspelbaar moment. Je kan ze afdwingen door bezig te blijven, door meer in de werkplaats te wroeten en te prutsen. Dat levert inzicht op. Maar wel op hun eigen tijd en gelegenheid. Het boek geeft tal van meditatiesoorten én oefeningen om zelf aan de slag te kunnen. Met recht mag hier van een schatkamer worden gesproken.

Beetje veel

Een paar dingen zullen spirituelen in dit boek opvallen: in het boek wordt het ego of yesod als een van de niveaus van het bewustzijn en als integraal deel van ons bestaan geaccepteerd. Niet als iets wat we zijn en moeten bestrijden, maar gewoon als deel van wat we zijn.

Daarboven staat een ander en belangrijker deel van onze essentie: onze zielekern. Dat is vanwaar we onszelf kunnen observeren. Dit is de integratieplek of tiferet. In ons bewustzijn worden hier spirituele, psychologische en aardse zaken geïntegreerd. Hoe we dat doen is interessant, want minstens één miljoen factoren sturfen iedere beweging, iedere keuze en iedere handeling. Door meer inzicht te verwerven over hoe we met deze vele impulsen onze keuzes maken, wat onze gedragpatronen zijn en hoe ze zijn opgebouwd, wordt zelfinzicht verworven.

Dit innerlijk deel van ons is een van de belangrijkste poorten van kennis. Hier zijn we in staat om onze essentie te leven en te ontwikkelen, gedrag en gedachten waar te nemen en intenties te formuleren voor verandering. Maar er zijn nog tientalen poorten. Hoeveel precies dat moet de lezer zelf gaan bepalen. Want hoe meer zelfinzicht hoe meer poorten zichtbaar zullen worden.

Omdat Gila Gerzon de hele landkaart van het bewustzijn, hier de kabbalistische levensboom en de jacobsladder, bespreekt, komen ontelbaar veel aspecten van het leven aan de orde. Voor ieder aspect is wel een oefening tot meer zelfinzicht.

Tot slot een kritische noot. Het boek is te dik. Er staat te veel in, het is overweldigend. Dit moet de intentie van de schrijfster zijn die daarmee de grootsheid van de kabbalah en het preconceptuele onderstreept. Voor zelfs de geoefende lezer op het gebied van spiritualiteit is dit maanden, nee jaren, werk. Om een kleine paragraaf van enkele pagina’s te lezen en de doorleven, inclusief de oefening, en het laten bezinken van het inzicht, is een paragraaf per week eigenlijk al veel. Dus wie met straffe discipline wekelijks begint, is naar schatting op z’n vroegst over twee jaar klaar. Eigenlijk is het een bundeling van vijf boeken. En zo bezien – mede in het licht van de immense hoeveelheid informatie en oefeningen – ook een koopje …

Gila Gerzon, Kabbalah Poorten van Kennis. Info: www.bol.com of hier.

Hier meer info over de activiteiten van Gila Gerzon.