Unplug je autonome zelf

Er is helemaal niks te ‘verbeteren’ of te ‘transformeren’. Alles is toch zoals het is.

Ja ook zo leuk bezig met jezelf te verbeteren, bewuster te worden om je ikje in het geluk te laten zwelgen? Hou toch op zeg. Het is illusie. Er is geen zelfstandig of autonoom ik-zelf. En al helemaal geen ‘zelf’. Wanneer houden we op met die Amerikaanse ego-spiritualiteit? Omarm gewoon het leven zoals het is.

Door Robbert van Bruggen

Hobbymatig spiritualiteit beoefenen. Als tegenwicht voor onze rationele samenleving. We willen ons immers niet ‘geleefd voelen’. Maar die hobby leidt tot helemaal niks, maar zet heel subtiel het macramé-werk van ons lijden voort. Eckhart Tolle zou het een collectief ‘pijnlichaam’ noemen. We zetten met de hobby-spiritualiteit krampachtig eenzelfde gemeenschappelijke patroon door: steeds opnieuw blijven we ervaren dat we incompleet zijn, tekortschieten en niet goed genoeg zijn. Het is zelfs een collectief identiteitsgevoel. In feite bestendigen we met onze hobby een collectieve waan waarin we elkaar gevangen houden. Gesteund door de taal van duizenden elkaar overlappende systemen, die allemaal hun eigen logisch klinkende wereld scheppen.

Wordt het niet eens tijd voor een radicale actie? De opvatting over het zelf (want meer is het echt niet) dat we in de 20ste eeuw verfijnden en sublimeerden tot een groot emanciperend goed, heeft zijn langste tijd gehad. Het was een opvatting over een ‘ik’ als ‘programmeerbaar en altijd versleutelbaar ‘ding’ dat je alle kanten op kon buigen of verknutselen. Een ‘ik’ dat ook nog ‘vrij’ zou zijn om zelfstandig keuzes te maken met  heldere rationele overwegingen.

De meeste werkomgevingen dwingen tot reductie van ons ‘zelf’. We hebben alleen dát te doen, wat voorgeschreven is als wenselijk en daarop zijn we aanspreekbaar. Voortdurend wordt een appèl gedaan op dat autonome zelf. We moeten het weten; we moeten het kunnen, we zijn verantwoordelijk voor onze ontwikkeling. We voegen ons in en verliezen langzaam maar zeker het spontane leven in onszelf. We worden werknemer.

Op een gegeven moment gaan we op zoek naar zingeving buiten het werk en vinden het bijvoorbeeld in vele vormen van woeker-creativiteit uit de Amerikaanse ego-psychologie die van ons een succesvol individu wil maken. We worden nog met een eindeloze reeks boeken en cursussen overstelpt. De vele vormen van ‘wees-het-zelf-methodes’ schotelen ons een gestage modderstroom ‘interessante dingen’ voor. Ze beloven ons ‘beter’ te maken, ‘mooier’, ‘slimmer’ en ‘sensitiever’. Alle zijn gericht op het versterken van het ‘autonome zelf’. Maar de essentie van het gat van waaruit deze uit ‘tekortschietende graagte’ ontstaat, willen we niet onder ogen zien. We willen doen, handelen, onderweg zijn naar een beter morgen. We moeten immers wel; want iedereen doet het. Ook al gaat het ten koste van onze spontane bezieling en levende betrokkenheid.

Nieuwe principes

Laten we ter inspiratie, tegenover de kenmerken van het ‘autonome zelf’ die we als waarheid zijn gaan beschouwen, eens een viertal spirituele principes uit India plaatsen om te zien dat onze ingesleten overtuigingen ook bijna tegenovergesteld zouden kunnen klinken:

1. Wat er met ons gebeurt is ook het enige dat kán gebeuren. Er is geen “als ik dit zou doen gebeurt er dat’. Alles, elke situatie die zich voordoet is nodig, ook al accepteert ons ego dat niet.
2. De mensen die je ontmoet zijn de juiste mensen. Niemand verschijnt per ongeluk, alle mensen waarmee we relaties hebben zijn bij je met een speciale bedoeling.
3. Elk moment waarop iets gebeurt is het juiste moment. Niet eerder en niet later; alleen op het juiste moment als we er klaar voor zijn iets te zien: zowel het goede als het lastige.
4. Als iets is afgelopen dan is het ook echt afgelopen. Als iets eindigt in je leven is het voor je eigen evolutie. Dus is het beter dat hoofdstuk af te sluiten en verder te gaan, je verrijkt wetend door die levenservaring.

We lijden aan het geleefd worden door agenda’s, systemen, protocollen. We willen best met hart en ziel werken, ook binnen beperkingen van verantwoordelijkheden, als we dat wat we doen maar kunnen aangaan vanuit onze rijke subjectiviteit. Het appèl op het autonome zelf dat nog steeds domineert, terwijl het verlangen naar de menselijke maat steeds groter wordt, vraagt om een radicaal antwoord.

Als je constateert dat iets niet werkt, zul je ook het lef moeten hebben de stekker eruit te trekken. Unplug het autonome zelf ! Laat dat inperkende construct gáán!  Laat het stuiptrekken in de richting van een niet-bestaande dood. Het was maar een opvatting! Wees ferm in je ‘nee’. Doen het nu, ontketen ‘het oneindig levende Zelf’ in je! Geef de geautomatiseerde beweging van het eindeloze aanpassen en invoegen op. Ontspan en leun achterover in de kussens van wat de soefi leraar Atum O’Kane ooit ‘God’s sofa’ noemde.

Er is niet eens zoveel voor nodig om te zien wat je niet bént en als gevolg daarvan helemaal vanzelf te ontspannen en achterover te leunen in ‘God’s Sofa’. Ontdek de energiefenomenen die zich voortdurend in je afspelen; zie en doorvoel ze, zonder enige manipulatie, correctie of mooimakerij. En begin vanuit de ontspanning van de Grote Sofa te weten wat er wil gebeuren, wat er gezegd, aangegaan, ervaren en gevoeld wil worden. Wat er stil wil zijn en wat er wil bewegen. ‘Wat er gebeurt is ook het enige dat kán gebeuren.’

Zes noties

In stilteretraites werk ik met een zestal eenvoudige noties, niet bedoeld als richtlijnen, maar duidend op energiefenomenen waaruit en waarin je kunt ontspannen door ze simpelweg te zien gebeuren. ‘Je’ te realiseren dat, als je ze kunt waarnemen in hun verschijnen als ze door je heen trekken, jij ze ten diepste niet bent. Het is niet meer dan een geweldige energetische vuurwerkshow.

1. De opjutter. Denk aan een scheidsrechter van een tenniswedstrijd, op zo’n verhoogde stoel gezeten met een fluitje. De opjutter is voortdurend alles aan het beoordelen; het is ‘goed’ of ‘niet goed’. Is over alles normatief: ‘zo hoort het’, ‘dit moet anders’; jaagt op om het lijstje/de agenda af te werken: ‘Het moet, hup, hup, hup!’ Hierdoor verliezen we ons natuurlijk ritme en het contact met onze diepste intuïtie. Langzaam maar zeker ontwikkelt zich een chronische vermoeidheid.

2. De verhaaltjesmaker. Denk aan een slinger vol gekleurde Tibetaanse gebedsvlaggetjes. Alles, álles wat we ervaren wordt van een verhaaltje voorzien. De verhaaltjesmaker is voortdurend bezig betekenissen te geven (of over te nemen van anderen). Het gaat maar door, het ene verhaaltje na het andere. Daardoor is de oneindige stroom van ervaren in afzonderlijk gemarkeerde ervaringen opgeknipt waaraan we een eigen betekenis hebben gehangen. De ervaringen waren slechts vlaggetjes; wij hebben ze van een kleurtje voorzien. We zijn daarbij gaan geloven dat wij die lappendeken van gekleurde vlaggetjes zijn: ‘Dat ben ik’. De verhaaltjes zijn voorzien van emoties. Een chronisch verhaal dat zichzelf steeds maar bevestigt, zou je een ‘pijnlichaam’ kunnen noemen (Eckhart Tolle).

3. Wisselwerking. De opjutter en de verhaaltjesmaker werken voortdurend in wisselwerking. Elk verhaaltje wordt van een oordeel voorzien. Elk oordeel leidt tot kleuring van het verhaaltje. Zo ontstaat de kenmerkende kleuring van al wat we ervaren; zowel bijv. in somberheid als chronisch optimisme.

4. Broeder of Zuster Ezel. Het biologische lijf dat tijdelijk verschijnt is gevormd door het stof van de sterren. Het draagt de evolutie in zich en is gericht op (gemakkelijk en genotvol) overleven en het voortplanten van de soort. Broeder/Zuster Ezel kent haar eigen nukken en ongemakken, haar eigen krachten en zwaktes. Wil graag droog staan als het regent, wil zich warmen als het koud is, en is verslaafd aan kleine dingen die het ‘moet’ hebben. Het hunkert naar lijfelijke intimiteit, aanraking en seks. Toont imponeer- of vluchtgedrag. Broeder/Zuster Ezel heeft de verhaaltjesmaker nodig om verder te kunnen vanuit een eigen gelijk. Elk verhaaltje is een vervorming van wat er was, zodat Broeder/Zuster Ezel kan overleven. Leugentjes om bestwil.

5. Het wijze kind (het Voelend Hart). De innerlijke fluisteringen die er voortdurend in ons klinken. In de twilight zone van het Eenheidsbewustzijn en waarin onze persoonlijkheid in alle ijlheid begint vorm te nemen. Het wijze kind vertegenwoordigt het innerlijk weten; wat er wil gebeuren, wat er gezegd wil worden, wat er gezien wordt. Doordat onze aandacht vereenzelvigd is met de opjutter en de verhaaltjesmaker, zeggen we vaak achteraf: ergens wist ik het wel; ik voelde het al.

Het wijze kind is de fluisterende tegenwoordigheid van ons Voelend Hart, waarin alles bestaat uit subtiele structuren en vorm neemt als onze persoonlijkheid; het diepste verlangen van het leven dat als jou tot uitdrukking gebracht wil worden.

6. God’s Sofa. Het bewustzijn, de Stilte, of het Ene sprankelende leven waarin dit alles verschijnt, vorm neemt en weer verdwijnt. Het is dát wat er altijd al was, is en zal zijn. Hierin ontspannen en de krampfenomenen te zien oplossen is thuiskomen in je Ware Zelf, dat geen ‘Je’ met een kern is maar meer een al-doordringend en al-omvattend ‘Het’.

Ontspan in het mysterie van je Zelf. Unplug je identificatie met het autonome ik-zelf en geniet van het goddelijke Bankhangen, van waaruit de dingen blijven gebeuren zonder tussenkomst van onze filters.

Robbert van Bruggen heeft een praktijk als begeleidingskundige, organisatieveranderaar, coach, supervisor en leersupervisor en doceert aan de master Begeleidingskunde in Rotterdam en Nijmegen. Hij organiseert meerdaagse stilteretraites in Limburg en Italië onder de namen Ineenhutjeopdehei.nl en Bizz-in.

bij foto:

Broeder of Zuster Ezel. Het biologische lijf dat tijdelijk verschijnt is gevormd door het stof van de sterren.