Liefdevol zonder oordeel in het nú

Byron Katie: ‘Niets is opwindender dan vrede’ 

De grand lady van de zelfanalyse was onlangs in Nederland: Byron Katie. Katie, voor intimi. En intiem word je al snel als je met haar praat, en niet alleen omdat ze je geregeld ‘sweetheart’ en ‘darling’ noemt. Katie is die liefdevolle vriendin, moeder en zus tegelijk. Maar dan wel eentje die je vriendelijk glimlachend aanmoedigt de waarheid onder ogen te zien.

Katie klinkt heser dan normaal. Ze lijkt vermoeid, alsof de workshops die ze twee opeenvolgende dagen gaf in de Montessorischool in Amsterdam-Oost veel van haar gevergd hebben. Ik heb de neiging bezorgd te informeren of ze zichzelf niet voorbij streeft in haar ruimhartige poging wereldvrede te bewerkstelligen, want zulke gigantische proporties heeft The Work inmiddels wel aangenomen. Maar ik zwijg, vooral omdat het voor haar zo vanzelfsprekend lijkt. Het is zoals het is, Katie is wie ze is, al dan niet vermoeid. Ze heeft zichzelf in een comfortabele stoel gesetteld voor het raam van een stijlvol appartement dat uitkijkt op het Vondelpark. Het is haar en haar man, schrijver Stephen Mitchell, als logeeradres ter beschikking gesteld. Ze is hier graag, ze houdt van de Hollandse luchten.
Katie komt alleen op uitnodiging. Zo is The Work ook gegroeid, zie kader. Niet vanwege een persoonlijke drang de wereld te verbeteren of een passie om mensen van hun lijden af te helpen. Dat zijn voor haar geen drijfveren. De passie die ze voelt voor alles wat is, kent geen urgentie. Ze heeft geen wens om te veranderen. Zonder oordeel ervaart ze het nu. Dát is voor haar pure liefde.
Vanaf het moment dat ze zag hoe het leven werkelijk is tot nu, meer dan vijfentwintig jaar later, heeft ze ook niemand wakker willen schudden. “Ik weet wat er in mijn taakomschrijving staat. Het is mijn taak om ‘ja’ te zeggen wanneer jij je hand opsteekt om mij een vraag te stellen. Dan vertel ik iets over mijn ervaring, ik luister en stel je de vragen die ik mezelf ook stelde. Sta je ervoor open, dan werkt het misschien ook voor jou. Kies je ervoor om te blijven bij wat je gelooft, dan is het ook prima. Want waarom zou je wakker willen worden als je een mooie droom hebt?”

Geen leraar
De mensen die met een hulpvraag bij Katie aankloppen zijn voor haar een spiegel. Ze werkt altijd maar met één persoon, en dat is ze zelf. Door bezig te zijn met degene die voor haar zit, ontwaakt ze steeds opnieuw tot het wezen dat ze werkelijk is. Dat gevoel koestert ze. Ze houdt intens van deze droomwereld en ook van de mensen die daarvan deel uitmaken. “Het zijn mensen die geloven in wat ik ook ooit geloofde, dus het vereist geen speciaal talent om ze te begrijpen. Als iemand vindt dat dit een vreselijke wereld is, dan begrijp ik die emoties en hoe het voelt om dat te geloven. Maar omdat ik het vermogen om aan gedachten en emoties te hechten ben kwijtgeraakt, geloof ik dat niet meer. Daarom kan ik nu vol liefde, compassie en dankbaarheid naar hen luisteren.”
Luisteren, want verwacht niet van Katie dat ze helder antwoord op je vraag geeft. “Ik ben geen leraar. Ik kan niet onderwijzen, zelfs als ik zou moeten. Daar weten mijn kinderen alles van. Wanneer ik ze vroeg hun sokken op te rapen, deden ze het nooit. Ja, alleen als zij daar zin in hadden. Dat kon ik ze niet bijbrengen. Voor hen was dat geen probleem, maar voor mij des te meer. Totdat ik besefte dat het maar een gedachte was die vond dat sokken opgeraapt moesten worden. Ik realiseerde me dat ik ook zelf iets aan mijn probleem kon doen, namelijk enkele seconden de tijd nemen om die sokken op te rapen. Dat deed ik puur voor mezelf en ik genoot van de voldoening die het me gaf dat het weer opgeruimd was. Toen mijn kinderen dat merkten, begonnen ze uit zichzelf hun sokken op te ruimen. Zo ben je je eigen leraar en niet die van iemand anders.”
Een leraar voelt de behoefte jou te vertellen hoe je je moet gedragen, wat je moet weten en vinden. “En wat gebeurt er als jij het daar niet mee eens bent? Dan identificeren we ons allebei met ‘ik weet het beter, ik heb gelijk’. Je mind klampt zich vast aan wat je hebt. Als ik je vertel dat je ongelijk hebt, sla jij terug. Dan is het oorlog. En die ben ik begonnen, omdat ik jou zei dat wat jij gelooft niet waar is. Zo’n situatie noemen we ‘een meningsverschil’, maar zo beginnen alle oorlogen. Open jezelf en luister, wees bereid om te groeien en je te verbinden met de ander. Als je goed luistert, zijn meningsverschillen vaak fascinerende verhalen en theorieën die je laten groeien en compassie laten ervaren.”

Vergeten
Alles komt neer op liefde. Uit liefde wordt alles geboren, zegt Katie. Althans, er wordt niets geboren – dat gelooft onze mind – maar zo zou je het kunnen omschrijven. De essentie van liefde is dat je ‘goed bent’ met jezelf. Alles is goed. “Voor mij betekent liefde onafgescheidenheid. De onafgescheiden, ongeïdentificeerde mind is dan één met alles. Het is een fysieke toestand van vrede. Die toestand kun je met niets vergelijken, simpelweg omdat er geen verleden of heden bestaat waarmee dat te vergelijken valt.” Dat klinkt saai, maar niets is opwindender dan vrede, vindt Katie. “Dat wordt enorm onderschat. Het geeft enorm veel energie. Je wordt overspoeld door inzichten en openbaringen. Er zijn duizend dingen te doen. En die dienen zich vanzelf aan, want ze liggen altijd voor de hand. Práchtig.”
In die staat van zijn beginnen we allemaal. Egoloos, onafgescheiden en ongeïdentificeerd, vrij van pijn en lijden. Totdat we een label krijgen opgeplakt. “Toen mijn moeder naar me wees en zei: ‘jij bent Byron Katie’, begon ik dat als klein meisje te geloven en zag ik mezelf vanaf dat moment als een afgescheiden identiteit. Mijn mind identificeerde zich. Mijn gedachten en herinneringen construeerden een verhaal, het verhaal van Byron Katie. Dat is niet hoe het is. Ja, we hebben een mind die verhalen verzint, maar die is slechts verward. We zijn nog steeds onafgescheiden en ongeïdentificeerd, maar we zijn het alleen vergeten. Als je dat begrijpt, zijn angst en pijn niet relevant meer.” Dus doordat we denken dat we uniek zijn, leven we onherroepelijk in angst? “Ik ben bang van wel”, glimlacht Katie.

Echte schoonheid
De methode van Katie is gebaseerd op zelfanalyse. Je observeert je gedachten en zet vraagtekens bij de inhoud ervan. Is het waar wat je denkt? Wie ben je zonder die gedachte? In de meeste gevallen moet je toegeven dat je gedachten over gebeurtenissen of personen eerder te maken hebben met conditionering, ervaringen uit het verleden, angsten en vooroordelen dan met wat je op dit moment ervaart. “We weven overal gedachten omheen, hangen er labels aan en vinden daar dan wat van. Dáár komt onze stress vandaan. Geloven we in onze gedachten, dan weerhoudt dat ons ervan échte schoonheid te zien. Kijk maar naar een bloem. Nadat de bloem zich opent, valt ze terug naar waar ze vandaan kwam. Er is niets mooier dan een bloeiende bloem die verwelkt en verdort. Er is een onuitsprekelijke schoonheid en perfectie in elke levensfase van die bloem. Maar wij veroordelen een uitgebloeide bloem tot ‘lelijk’. Zo zien we onszelf ook. Precies dat veroorzaakt ons lijden.”
Met The Work leer je luisteren naar je eigen wijsheid, zonder dat je je gedachten veroordeelt. “Het is een prachtige manier om vrede te vinden. Begrijp je eenmaal waar de kracht zit, dan vindt je mind voortaan moeiteloos die bron van vrijheid. Ik zie het gebeuren bij mensen over de hele wereld. Neemt het toe? Ja, dat denk ik wel, maar ik weet niet hoeveel het er nu zijn. Miljoenen? De werkelijk wijze en verlichte mensen zitten namelijk gewoon thuis en doen de afwas.”

Meer informatie op www.thework.com.

____________________

 Transformatie

In 1986 werd een gedeprimeerde Byron Katie wakker op de vloer van een opvangtehuis voor vrouwen met eetstoornissen en begon onbedaarlijk te lachen. Haar besef van wie of wat ze was, haar ‘ik’, was bij het ontwaken opgelost. En daarmee ook de jaren van depressiviteit, de woedeaanvallen, waanideeën en wanhoop. Haar wereld was onherkenbaar. Ze was dagenlang in extase en moest alles weer opnieuw ontdekken. En het enige dat ze zich afvroeg was: ‘Is het echt waar wat ik denk?’
Haar transformatie bleef niet onopgemerkt. Voor ze het wist werd ze uitgenodigd voor kleine huiskamerbijeenkomsten. Wanneer haar werd gevraagd of ze ‘verlicht’ was, zei ze: ‘Ik ben gewoon iemand die het verschil kent tussen wat pijn doet en wat niet’. Niettemin bleef de kring van belangstellenden groeien en moest ze voor steeds groeiende groepen mensen haar methode uitleggen. Inmiddels heet die methode ‘The Work’, is Katie een veelgevraagd spreker, geeft ze over de hele wereld workshops, zijn haar boeken bestsellers en is er een wereldwijd netwerk rondom The Work opgericht, gedragen door speciaal opgeleide vrijwilligers of facilitators die mensen helpen hun lijden te verlichten. Een mooie manier om geld te verdienen, zou je zeggen. Maar daar gaat het Katie niet om. “Dat hoeft niet. Mijn man doet het uitstekend op dat gebied. Ik heb geleerd dat iets waardevols zichzelf onderhoudt wanneer je het weggeeft.”

____________________

Aan het werk

The Work van Byron Katie biedt voor ieder wat wils. Je kunt het zien als een zelfhulpmethode à la Wayne Dyer, John Gray of Deepak Chopra, maar je kunt ook bij Katie terecht wanneer je geïnteresseerd bent in eenheidsbewustzijn en verlichting. “Bij The Work kun je gewoon stil zijn en ervaren. Net als in meditatie. Je staat toe dat je mind je hart, en je hart je hele wezen ontmoet, je verlicht, je ziet zoals je bent. Mediteer elke ochtend twintig minuten op de vragen en kijk wat er gebeurt. Ze zijn erg krachtig. Het is fascinerend om te observeren hoe je op je gedachten reageert. Je gaat de wereld anders zien. Je angsten verdwijnen. En heb je geen gedachten die in de weg zitten, dan is het ook gewoon interessant om te observeren hoe je identiteit oplost.”

The Work bestaat uit vier vragen:

1. Is het waar?

2. Kun je absoluut weten dat het waar is?

3. Hoe reageer je als je die gedachte hebt?

4. Wie zou je zijn zonder die gedachte?

En: keer het om en bekijk jouw eigen rol in het geheel.