Sjamanisme versie 2.0

Die in het dagelijks leven integreren is niet zo moeilijk als het lijkt

Daar zit je dan, met een krijsende kleuter op je knie, terwijl je typt op je laptop met je ene hand en een spuugdoekje vasthoudt in de andere. Daar ben je dan, met je verlangen naar een sjamanistische levensstijl, naar echt, naar Oer, naar de natuur. Hoe geef je dat vorm, drie-hoog-achter met een duivennest op je pocketbalkon?

Door Linda Wormhoudt

Sjamanisme is waarschijnlijk de oudste manier van leven en denken. Meestal wordt sjamanisme geassocieerd met een natuurlijke omgeving, ergens in Verweggistan, met wolven en imposante adelaars. Niet echt de realiteit van alledag, waarin de dagelijkse wereld aan je trekt, je werk om aandacht schreeuwt en je partner toch ook wel een beetje liefde en aandacht van je wil. Je wilt sjamanistische rituelen doen, maar wanneer dan? Je wilt een trancereis maken en avonturen beleven met je net gevonden krachtdier, maar hoe dan? Je agenda staat vol afspraken, je bent omsingeld door beton en stenen en de natuur… die is er niet. Sjamanisme, leuk, maar niet van deze tijd. Het is een levensstijl die prima past in een ver verleden, maar nu niet haalbaar.
Vroegâh, toen was alles beter. Toen waren mensen echt vrij: ze leefden in harmonie met de natuur, dansten met de wolven en deden de hele dag de meest prachtige ceremonies. Toen kon je gewoon een ritueeltje doen als je er zin in had, filosofische gesprekken voeren met je krachtdier en heerlijk trancereizen naar de derde wereld daar rechts van Orion. Je hoefde niet in de rij te staan bij Albert Heijn, je hoefde geen powerpointpresentatie in elkaar te knutselen of op verjaarsvisite bij een of andere vage oom. Vroegah, ja, toen had je gewoon tijd om je spiritueel te ontwikkelen, keek niemand raar op als je zin had om naakt op een been rond een boom te huppelen om de Geest van de Berk te eren. Je mijmert over die dagen en je kijkt jaloers naar een Youtubefilmpje vol prachtige beelden van een of ander nomadisch volk ergens in Verweggistan. Die mensen hebben het maar gemakkelijk.
Welnee.

Shiny happy nomadic people
Ons beeld van shiny happy nomadic people die de hele dag harmonieus met elkaar aan het trancen zijn bij een gezellig kampvuur, is niet gebaseerd op de werkelijkheid. Het spijt mij dat ik je dit moet vertellen. Het leven van een gemiddelde nomade is afzien. Je bent de godganse dag bezig met het opbouwen of aftuigen van een ingewikkelde yurt, ger of tipi, je sleept je gek aan materiaal en kleine schreeuwende kinderen, en je bent continu bezig om voedsel te jagen of te verzamelen. Je reist door regen, sneeuw en wind bergen op en af, zakt weg in louche moerassen en breekt haast je nek op steile heuvels. Hongersnood, jachtongelukken, gevaarlijke dieren en een vijandig landschap zorgen ervoor dat je bezig bent met één ding: overleven. Als je dan eindelijk in je net met veel moeite opgezette tentje zit, wil je helemaal niet gezellig trancen of navelstaren over de Zin des Levens en je Spirituele Ontwikkeling: je wilt slapen. De sjamanistische, veelal nomadische volkeren waren praktische bikkels die voor hun gezin moesten zorgen en geen beschaafde wilden die Kumbaja zongen in de schemering. Ja, men deed rituelen, maar niet per se voor de persoonlijke ontwikkeling, maar omdat men alle mogelijke middelen wilde inzetten om te overleven op deze mooie maar gruwelijk woeste planeet. Die volkeren wisten dat er meer werelden zijn dan deze, dat er in die andere werelden wezens woonden die invloed konden uitoefenen op hun dagelijkse leven, en dat het handig was om die wezens gunstig te stemmen. Dus dat deden ze: ze baden, bedelden, vroegen om hulp bij geesten en goden, probeerden zieken te genezen, de dood te begrijpen, en de natuur om hen heen gunstig te stemmen.

Roeien met de riemen die je hebt
Een sjamanistische levensstijl is wel degelijk mogelijk in deze tijd. We zullen dan wel wat romantische beelden moeten loslaten over hoe het vroeger was, en leren te kijken naar het moment van nu. Er is helemaal niet zo’n groot verschil met dat traditionele sjamanisme waarover we lezen en nadenken. We proberen nu, in deze tijd, net als onze voorouders voor onszelf en voor onze naasten te zorgen. We zoeken genezing als we ziek zijn en raad als we een probleem hebben. We proberen in harmonie met onze omgeving te leven, proberen te overleven in onze eigen jungles. Net als onze voorouders hebben we het druk met jagen en verzamelen, tipi’s opzetten en wat dies meer zij. En ergens hebben ook wij het besef van die andere werelden, waarin wezens wonen die invloed kunnen uitoefenen op ons dagelijkse leven. Dus ook nu kunnen we bidden, smeken, om hulp en genezing vragen voor onze zieken en proberen de dood te begrijpen.

De Sami grootmoeder draagt een traditionele tuniek, in de kleuren van haar familie. Aan haar riem bungelt een bijzonder voorwerp: een hol bot met daarin naaigerei, essentieel voor elke zichzelf respecterende Sami vrouw. Daarnaast hangt een levenswiel van koper. Deze voorwerpen worden vaak van generatie tot generatie doorgegeven, weet ik. Ik mag het wiel van dichtbij bekijken en voel mij vereerd. “Voor ons is dit een belangrijk spiritueel symbool…” legt ze uit in gebrekkig Engels. Mijn vingers voelen het materiaal, en als ik wat beter kijk naar het voorwerp, komt er een frons op mijn voorhoofd. Is dit niet… het lijkt op… “Ja, het was ooit een radertje in een klok…” zegt de grijze wijze traditionele Clanvrouw, de Eerbiedwaardige Grootmoeder. “We gebruiken dat wat voorhanden is…”

Wat voorhanden is
Sjamanisme in het dagelijks leven integreren is niet zo moeilijk als het lijkt. Maak bijvoorbeeld een simpel altaartje in je huiskamer, zet daar een afbeelding van je krachtdier op en groet je krachtdier zoals je een vriend zou begroeten. Soms heb je hele gesprekken met je krachtdier, soms, als je andere dingen moet doen, groet je even in het voorbijgaan. Een huisaltaar maakt een directe connectie met die andere werelden en zij die daar wonen: je gidsen, je voorouders. Een altaar is een ontmoetingsplek tussen deze en die andere werelden en omdat het altaar in deze wereld staat, wordt het deel van je dagelijkse leven.
En de natuur is overal. We hebben geen toendra naast ons huis, maar wel een parkje. Maak contact met je eigen omgeving, kijk wat er groeit rond je huis en werkplek, observeer de duiven op je balkon en de koolmeesjesclan in de heg van je onderbuurvrouw.
Feesten zoals Kerst en Oud en Nieuw krijgen een sjamanistische lading door kleine aanpassingen: zet bijvoorbeeld bij het kerstdiner een extra bord neer voor de voorouders. Zoek gelijkgestemden op en spreek regelmatig af of bel/mail elkaar. Je hoeft helemaal niet de hele dag intensief bezig te zijn met ingewikkelde rituelen. Groet de eik naast je huis, deel je broodje met de eksters, bid tot je voorouders in de tram. Het kan allemaal.
Dus doe die eendenveren maar uit je haar en laat de naam ook maar los die je kreeg in een hypnosesessie die je terugbracht naar een vorig leven als nobele indiaanse sjamaan ergens op de Plains van Noord-Amerika. Dat was toen en nu is nu. Je draagt nu de naam die je huidige ouders je gaven, je heet niet meer ‘Sings with feathers in his/her hair’ en je bent hier geboren, op de Hollandse kleigrond, in deze tijd. En het is goed zo. Echt.