De stille kracht

De dag waarop volgens Maya-deskundige Calleman na 16,4 miljard jaar evolutie het toppunt van menselijk bewustzijn werd bereikt, 28 oktober, leek me een goede dag om weer eens op het Beursplein te gaan kijken.

Ik was toch al in Amsterdam, waar ik me met een heerlijke massage had laten verwennen. Het was wat druilerig weer, de beloofde eenheidsstaat die ons als een gloriedeken zou verlossen bleef uit, maar bij Occupy geloofden ze er gelukkig nog steeds in. Ze staan daar tenslotte niet voor niets alweer bijna twee weken in hun honderd kleurige tentjes op de koude staatstenen. En niet alleen hier, maar ook in 27 andere plaatsen in het land. Ze hebben wat te zeggen, ze willen wat. En het leuke is dat niemand zegt wat ze te zeggen hebben en wat ze willen, maar dat velen toch dondersgoed weten wat ze zeggen en willen. Wie van Occupy zou het trouwens kunnen zeggen? Ze erkennen geen leiders en ook geen vertegenwoordigers, en als burgemeester Van der Laan met hen wil praten ‘zou dat slechts mogelijk zijn door deelname aan de Algemene Vergadering,’ staat in de notulen van 27 oktober te lezen.

Tussen de tentjes legde een jongen me uit dat tijdens zo’n vergadering alleen besluiten worden genomen met een algemene consensus, zodat nooit een meerderheid over een minderheid kan beslissen. Het schijnt nog te werken ook. Zo zonder leiders of vertegenwoordigers is Occupy alleen maar aanspreekbaar als groep, en dat is even wennen.
‘Is jullie gemeenschappelijke probleem eigenlijk niet samen te vatten als neoliberalisme?’ vroeg ik hem toch nog.
‘Daar kan ik niks over zeggen, we doen hier niet aan politiek,’ verontschuldigde hij zich. ‘Maar het zou kunnen…,’ voegde hij er aarzelend aan toe, een beetje bang om betrapt te worden.
Ik vertelde hem over de jaren zestig, en dat ik met name sinds de jaren tachtig de wereld achteruit heb zien kelderen en liet Reagan en Thatcher en Wim Kok de revue passeren. En het liefst vertelde ik hem nog over Ayn Rand en haar leer van de zelfzucht die aan de wortels van dit politieke geloof ligt, over Alan Greenspan en de kredietcrisis, en over het boek De utopie van de vrije markt van denker des vaderlands Hans Achterhuis dat me de ogen heeft geopend.

Geen eisen. Geen leiders of woordvoerders. Dat is een vondst! Want als je eisen gaat stellen wordt er voor je het weet onderhandeld en gepolderd, met als resultaat dat je uiteindelijk toch niet krijgt wat je hebben wilt. Dan zou het kabinet allemaal beloften kunnen doen om die vervolgens maar met mondjesmaat of helemaal niet na te komen. En als je leiders of woordvoerders gaat benoemen ontstaat er voor je het weet een machtsstrijd over wie de ware ideeën en eisen van Occupy vertegenwoordigt. Nee, er wordt heel stilletjes iets heel slims gedaan met al die nederzettingen in straten over de hele wereld. Er wordt echt aandacht gevraagd voor het echte probleem, want juist dit zwijgen doet luisteren, trekt de oren vanzelf open voor wat ze werkelijk te zeggen hebben. En dat is iets dat niet in woorden is te vangen. Je kan wel roepen dat je arm en belazerd bent, dat je je geld terug wil hebben, dat het milieu beschermd moet worden, dat het weer tijd wordt voor socialisme, dat oorlog verboden moet worden – en dat soort dingen staat dan ook op veel doeken en borden op het Beursplein geschreven – maar dat blijven toch alleen woorden en die kunnen wel gehoord worden, maar daarmee wordt er nog niet echt geluisterd.

Het Tao dat gezegd kan worden is niet het eeuwige Tao. Het is bevrijdend om mee te maken hoe jongeren van nu kennelijk doorhebben dat je sommige dingen beter kunt zeggen door te zwijgen, dan door te schreeuwen zoals wij in de jaren zestig deden. Dat de beste veranderingen tot stand komen door er alleen maar te zijn. Waarmee ik niet wil zeggen dat de Occupybeweging – hoewel ik wel een groep mensen in een grote kring voor het beursgebouw zag mediteren – nu heel bewust een spirituele weg gekozen heeft. Want ook daarmee zou ze zichzelf definiëren en dat is nu precies wat ze niet wil. Ja, ik wil het wel, want anders was ik niet over het neoliberalisme begonnen en ik durf ook te zeggen dat de kern van het probleem drie letters heeft: ego. Dankzij datzelfde neoliberalisme loopt de wereld nu stuk op haar eigen rationaliteit en machtsstructuren, zeg maar: ego. Maar ook dit zijn maar woorden en die kunnen verwarring scheppen. Daar waarschuwen alle verlichte meesters ons voor. Het protest is woordloos geworden en brandt gaten in een dolgedraaid kapitalistisch systeem, als een Stille Kracht die ‘knaagt als een vergif van vijandschap aan lichaam, ziel en leven van de Europeaan. Stil bestrijdt het deze overwinnaar, heel langzaam sloopt het hem. Het laat hem verkwijnen en tenslotte sterven.’

Mijn hart veerde op terwijl ik tussen de tentjes slenterde en snuffelde, een stukje van een lezing bekeek, een praatje maakte en een tientje in een donatiebus schoof. Dat ik dit toch nog mocht meemaken! Als kind van de jaren zestig voel ik me in deze hippy-achtige wereld wel thuis. Gebeurt hier niet heel stilletjes iets totaal nieuws, dat zich als een ongrijpbare olievlek over de hele wereld verspreidt? Heeft Calleman dan toch een beetje gelijk?