Plato over blijvende vrede en geluk

Een paar duizend jaar geleden zei de filosoof Plato het al: je moet oppassen dat je niet naar je het onsterfelijke beginsel in je luistert. Daar komt beslist narigheid van. Over je innerlijke en externe vijanden.

Het tijdsbeeld waarin we leven wordt het IJzeren tijdperk genoemd. Deze periode valt te vergelijken met de winter in de volgorde van de seizoenen. Plato verwijst naar deze cirkelgang van seizoenen zowel in ‘De Wetten’ als in ‘De Staatsman’. De cirkelgang is onvermijdelijk en onverbiddelijk.

In ‘De Wetten’ zegt Plato: “Staten die niet door een onsterfelijke inborst worden geleid maar door een sterfelijke ontkomen niet aan kwaad en ellende….. Dit verhaal toont aan dat wij met alle middelen de levenswijze moeten navolgen die volgens de overlevering in het begin van cyclus bestond. Gehoorzamend aan het onsterfelijke beginsel in ons zullen wij als ‘wet’ moeten stellen dat wij onszelf en onze geest onder beheersing moeten brengen. Wanneer er echter maar één enkele mens of een oligarchie of een democratie vol begeerte en zonder enige terughoudendheid uit is op het verwerkelijken van plezier en genoegen, is er sprake van de ongeneeslijke ziekte van het kwaad. Als zo iemand, die de wetten van redelijkheid en billijkheid met de voeten treedt, de leiding krijgt, is geen redding meer mogelijk.”

In ‘De Staatsman’ stelt de gesprekspartner van de jonge Socrates: “Toen de Schepper het nog voor het zeggen had, werden er maar weinig levende wezens slecht gevoed, maar toen Hij zich eenmaal had teruggetrokken, begon de herinnering aan Hem gaandeweg te vervagen en chaos kreeg de overhand. Uiteindelijk werd een stadium[1] bereikt waarbij weinig goeds gemengd was met een overdaad van kwaad. Nu liep de schepping met alles wat erin was gevaar om vernietigd te worden. Toen zag de Schepper, die de schepping had geordend, dat zij het spoor was bijster geraakt en dat een storm van wanorde haar bestaan bedreigde. De schepping dreigde in een oneindige zee van veelheid te vergaan. Dus nam de Schepper zijn plaats aan het roer weer in en leidde de zieke en losgeslagen schepping weer terug naar haar oorspronkelijke koers. Hij ordende en heelde de schepping en maakte haar weer onsterfelijk en niet aan ouderdom gebonden.”

Licht

We kunnen natuurlijk wachten totdat ‘Schepper weer ingrijpt’ maar het is heel goed mogelijk om zelf aan deze onvermijdelijke wurggreep van tijd en lotsbestemming te ontkomen. Dat kan door ons om te draaien en weer terug naar huis te gaan van duisternis naar licht. Dit is de tijdloze boodschap van zowel de Vedische als de Christelijke traditie. “Sta op en ga aan de slag”, zegt Krishna. “Sta op, neem je bed op en wandel”, zegt Jezus.

Dan komen we al spoedig oog in oog te staan met onze eigen, innerlijke, vijanden in plaats van ons te focussen op allerlei mogelijke externe vijanden die onze vermeende veiligheid en zekerheid al dan niet bedreigen. De Vedische traditie houdt ons voor dat niemand zich een blijvende overwinnaar kan noemen door slechts een externe vijand te overwinnen. Zulke vijanden komen immers steeds weer opnieuw bovendrijven. Een echte, blijvende, overwinning wordt bereikt door onze innerlijke vijand onder beheersing te krijgen. Beheersing verwerven over onze innerlijke vijand is de enige manier om een externe vijand voor altijd te verslaan. Onze eigen innerlijke vijand roept die externe vijand immers in leven.

Innerlijk

Deze innerlijke vijand is zesvoudig:

1. Tomeloze ambitie;
2. Woede
3. Hebzucht
4. Valse gehechtheid
5. IJdelheid
6. Afgunst.

Het is deze innerlijke zeshoek die met ons hele innerlijke systeem aan de haal gaat en die alles in de wereld om ons heen aangrijpt om problemen en vijanden op te roepen. Dus als iemand vrede en geluk wenst door een overwinning op alle vijanden, dan zal hij de bron van al die vijandschap moeten aanpakken – de subtiele zeshoek die zich in ons innerlijk heeft gevestigd. Vijandschap met wortel en al uitroeien is niet mogelijk zonder deze zeshoek te verslaan d.w.z. ambitie, woede, hebzucht, valse gehechtheid, ijdelheid en jaloezie. Dit is de enige manier. Er is geen alternatief.

Praktische ervaring leert ons dat degene die deze subtiele innerlijke vijanden heeft overwonnen, de centrale oorzaak van alle vijandschap heeft verbroken. Dan wordt alle vijandschap in de kiem gesmoord. Dan zijn er geen vijanden meer om te worden verslagen. Hier hebben we de echte overwinnaar. Dan worden de poorten van ware en duurzame vrede en geluk geopend.

Voor een gemeenschap die vrij wil zijn van vijanden en een wereld van vrede en geluk wil bouwen, is het beslist noodzakelijk om zulke leiders, mannen of vrouwen, aan het roer te hebben. Leiders dus die hun eigen innerlijke zeshoek hebben overwonnen. Anders zullen zij zichzelf en vele anderen in het verderf storten. De geschiedenis van de afgelopen eeuwen laat zien dat de leiders van machtige en grote naties een bloedbad in de wereld hebben nagelaten vanwege hun onbeheerste innerlijke zeshoek. Dit is grof en bruut.

Inzicht

Degenen die de last van leiderschap dragen, moeten vooral met inzicht en begrip handelen. Het is geen teken van grootheid of van menselijkheid om door de zeshoek van innerlijke vijanden te worden meegesleept en daardoor een golf van lijden en misère over de aarde te verspreiden.

Hoe lang kunnen we nog doorgaan met het overwinnen van externe vijanden zonder eerst onze eigen, innerlijke, vijanden te overwinnen? Zodra we er een kwijt zijn, staat er weer een ander klaar om ons bij een strijd te betrekken. Op deze manier blijven we niet alleen voortdurend onrustig en is er geen vrede maar bovendien houden we op die manier ook een koude oorlog gaande die de vrede en het geluk van de hele mensheid bedreigt. Dit is zeker geen teken van een overwinning noch van de onderwerping van welke vijand dan ook. Daarom is het van het grootste belang dat onze leiders eerst hun eigen innerlijke zeshoek overwinnen. Zulke leiders zullen echt zegevieren. Zij kunnen de maatschappij, de naties en de wereld begeleiden naar het pad van blijvende vrede en geluk.

Paul van Oyen, paul@villasophia.org