Na fase van inspiratie volgt de verstening – Column door René Fraters

De derde Dalai Lama (de “Oceaan van Wijsheid”) vergaderde met zijn kabinet. Eén van de ministers protesteerde tegen een ingrijpend voorstel van de leider. “Dit druist geheel in tegen de woorden van de Boeddha!” Toen stond de Dalai Lama langzaam op en sprak: “En wie denk je wel dat ík ben?” (Hij werd beschouwd als zijnde de reïncarnatie van Avalokiteshvara, de Boeddha van oneindig mededogen). Iemand verwijst naar de oorspronkelijke inspiratie en hij wordt kaltgestellt met de machtsvraag. Wie heeft het hier voor het zeggen? Zo gaat maar al te vaak. Denk maar aan Luther. Hij stelde zeer terechte vragen over de aflatenhandel die compleet ontspoord was. En wat was het antwoord? jij bent niet de baas dus kop dicht. Wat is hier aan de hand? Bij ieder nieuw begin bruist de Geest. Openheid. En inspiratie. Maar als gauw gaan mensen protesteren. Het gaat te hard. Deze visie is gevaarlijk. Ze geven toe aan de angst. En de ruimte wordt ingeperkt. Binnen 20 jaar is er een nieuwe orthodoxie ontstaan die net zo fel wordt verdedigd als de oude. Laten we dit eens verkennen aan de hand van drie thema’s.

1) De verwoording van de inspiratie: eerst is er de mondelinge overlevering. Die is sprankelend want de tekst is niet vastgelegd. Elke keer als je de woorden van je leraar herhaalt kan je die aanpassen aan de unieke situatie waarin je je bevindt. Maar al gauw is er een betweter die uitroept: “Dit heeft de meester zo niet gezegd…!” En het bekvechten begint. Dan is er altijd iemand die besluit om het dan maar op te gaan schrijven. Je weet vast wel wat ooit Lucas schreef: “Zalig zijn de armen want ze zullen de aarde erven.” Dit is dynamiet, deze woorden van Jesjoea ben Joseef. Dit is het Communistische Manifest van de eerste eeuw. En daar werden de Romeinse heersers bloednerveus van. En hup, daar komt Mattheus met: “Zalig zijn de armen van geest want ze zullen de aarde erven…” Twee woorden toegevoegd en ja, je hebt de hele boodschap vergeestelijkt en onschadelijk gemaakt. De Romeinse gouverneurs zakken weer tevreden in hun zetels achterover. De revolutie is de kop ingedrukt.

2) De interpretatie van de inspiratie: ik was ooit bij een bijeenkomst van Jan van den Oever, een Advaita leraar in Leiden. Tijdens de pauze begonnen twee leuke meisjes te bekvechten. “Wat

doen jullie?” vroeg ik. “We twisten over wat hij nu precies bedoeld heeft.” Ik moest lachen. “Zo gaat het altijd”, zei ik pesterig. “Ik durf te wedden dat jullie allebei aantekeningen bijhouden. En na zijn dood ga je ieder voor zich een groep oprichten die pretendeert de ware leer te verkondigen.” Ik heb ze nooit meer terug gezien… haha… Maar goed, dit is illustratief voor hoe het gaat. Zeker als de leraar, de heilige, dood is dan kunnen de volgelingen hun greep op de boodschap versterken. Want de leider is er niet meer om hen op hun plaats te zetten. En de meerderheid of de rijken gaan hun visie opleggen. Zo werkt dat.

3) De corrumpering van de inspiratie. Ooit vroeg een leerling van Franciscus van Assisi aan hem waarom ze geen evangelie mochten bezitten. En Franciscus antwoordde: “Je weet toch hoe het gaat. Eerst wil je een evangelie. Dan wil je een grotere versie. Die moet dan op een mooie houten standaard liggen. En het eindigt ermee dat je tegen een medebroeder snauwt: “Breng me die standaard met het boek, en snel een beetje!” Bezit leidt altijd tot machtsproblemen. Franciscus maakte het zelf aan den lijve mee. Al voor zijn dood werd zijn armoede ideaal onschadelijk gemaakt. En de unieke getuigenis (we willen leven als de allerarmsten) werd verwaterd tot een iets tams en braafs. Tragisch.

Dus: voortdurend zijn er mensen die de boel opentrekken. De Geest laten waaien en het vuur opstoken. Maar elke keer komen de brave regelaars op het toneel. En je hebt je rug nog niet omgekeerd of ze hebben je boodschap tenietgedaan. Opletten! Wie is er aan het woord en wat willen ze nu echt? En dan maak jij zelf je keuzes.

René Fraters (58) woonde in een franciscaanse leefgemeenschap in Leiden, en schrijft over de raakvlakken tussen wereldreligies, mystiek en psychologie. (renefraters@gmail.com)