‘Blijf trouw aan jezelf’

Susan Smit over onder meer wijze mannen

Ik duw de voordeur open ergens buiten het Amsterdamse centrum en staar in een hoog donker trapgat. Ik begin te klimmen. Er floept licht aan. Bovenaan nogal wat trappen hoor ik iemand. Die kant op. Gemengde gevoelens. Op bezoek bij een Beroemde Nederlander. Susan Smit.

Door Ewald Wagenaar

Susan Smit is gevierd schrijfster. Bekend van radio en tv. Columniste in Happinez. Verkoopt boeken per tienduizend. Over spiritualiteit. Mooie vrouw. Ex-model, volgens internet. En zwanger, zie ik als ik haar de hand schud bovenaan de trappen.

Massa-media doen iets met je perceptie. Die leggen accenten en kaderen je ervaring in tot eendimensionale plaatjes. Dat was ook bij mij het geval toen ik met Susan Smit een afspraak maakte. De oorzaak van de afspraak was dat ik van enkele leden van Stichting Eigenwijze – de voormalige ‘spirituele jongerenclub’ – hoorde dat ze wel een interview met haar wilden doen als ze ooit een paar pagina’s in Koorddanser hadden kunnen vullen. Nu vooruit, dacht ik op een dag, blijkbaar doe ik er sommige lezers een plezier mee. En wie weet ook mijn eigen ‘platte’ beeld van haar. Op bezoek bij een spirituele ‘celeb’.

Overspoeld

Zo rommelig de trapgaten, zo opgeruimd haar bovenwoning. De werkster is nog een verdieping hoger aan het stofzuigen. De inrichting is modern, zakelijk met een warme ondertoon ingericht.

We moeten het hebben over haar laatste boek ‘Wijze Mannen’, was vooraf de afspraak. In dit boek staan zeventien interviews met onder andere Deepak Chopra, Eckhart Tolle en Thich Nhat Hanh. In 2003 verscheen haar boek over wijze vrouwen dat ze voor latere drukken uitbreidde. ‘Nu, op mijn zesendertigste, heb ik opnieuw het gevoel dat ik iets over het hoofd heb gezien. De helft, om precies te zijn. Ik mis de mannelijke blik op wijsheid en levenskunst’, schrijft ze in de inleiding van het boek.

Dat is een handelsmerk van de schrijfster: ze schrijft vanuit haar eigen ervaring, inclusief de negatieve. Heel duidelijk is dit in haar non-fictieboeken, zoals ‘De zweefmolen’ waarin ze een rondgang beschrijft langs vele herkenbare spirituele groepen, kringen en workshops.

‘Voor mij geldt dat ik mijn vrouwelijke energie in al haar aspecten behoorlijk heb eigengemaakt en er de vruchten van pluk. Bij mijn mannelijke energie is dat nog maar mondjesmaat het geval’, zegt ze in haar inleiding. ‘Pas de laatste twee jaar leidde een serie gebeurtenissen ertoe dat ik de mannelijke energie in mezelf moest aanspreken. Ik werd uitgedaagd om te strijden… (..) In mijn werk werd ik succesvoller en moest ik me zakelijker opstellen om niet overspoeld te raken door lezingen, interviews en schrijfopdrachten. (…) het waren de mannen die me – niet altijd op even zachtzinnige manier – geleerd hebben me te doen gelden, mijn grenzen aan te geven, op te komen voor mezelf.’

Of ik het gesprek niet opneem, vraagt ze. Nee. Waarbij we ons vermoedelijk beiden ineens afvragen of-dat-wel-goed-zal-gaan. Veel vragen hoef ik niet te stellen: geroutineerd vloeien de alinea’s uit haar mond.

Wijsheid

Nee, het spirituele idioom is niet hetzelfde als wijsheid. Spiritualiteit gaat over het bewustzijn van handelen, daarvan de consequenties en de samenhangende verbanden zien, zegt ze. Wijsheid gaat over een combinatie van ervaring en reflectie. Dat laatste is volgens Susan Smit (vissen, ascendant schorpioen) nodig om lessen te trekken uit de gebeurtenissen door erover na te denken. Alleen nadenken houdt het theoretisch. ‘Wie zich spiritueel vindt, hoor je vaak wijze dingen zeggen die niet zijn geworteld in hun leven of in hun gedrag. Die wijsheid zit dan als kennis in het hoofd.’

Mensen die uit ervaring spreken, maakten wel indruk op Susan. Ze noemt met stip op nummer één Marten Toonder, die ze in het Rosa Spierhuis voor bejaarde kunstenaars sprak, kort voor zijn dood. Ze zag in hem een ‘vriendelijke wijze tovenaar’ die van een bezielde natuur getuigde: ‘God is alles’.

Susan: ‘Een bedachtzame innemende man. Zijn levensverhaal is bijzonder door het verzet en de illegale drukkerij. En zijn ideeën over de natuur, opgedaan in Ierland, komen niet uit boekjes maar zijn doorleefd. Ik hing aan zijn lippen. Hij was een geboren verteller. Ik vind hem het summum van spiritualiteit. Zoals hij sprak over zijn eigen ik, hoe dat ik jassen aantrok en rollen vervulde. En hoe hij het ouder worden ervoer als het weer uittrekken van die jassen. Hij had veel meegemaakt en had mooie ideeën over de dood en de “cirkel van de natuur”. Hij keek er zelfs naar uit.’

Wat is voor jou het transpersoonlijke in spiritualiteit?

‘Een ervaring die niet onder woorden is te brengen. In hekserij en natuurreligie is er een besef dat in alles wat leeft een goddelijke vonk zit waarmee je zelf contact kan maken, dus zonder tussenpersonen. Die laat zich voelen door in de natuur te wandelen. Zelf heb ik zulke transpersoonlijke ervaringen gehad bij het kijken naar de maan. Ik voelde me opgenomen in het geheel.’

Is dat dé manier?

‘Ik zie drie manieren: een mystieke ervaring in de natuur; in het contact met andere mensen of dieren; en als je mediteert, in contact bent met je zielenenergie en verbonden met je bron.’

Wanneer werd dit besef bij je actueel?

‘Als kind raakte ik het kwijt. Maar tien jaar geleden toen ik bezig was met mijn eerste boek ‘Heks’ kwam het terug. De weg werd vrij gemakt voor het mystieke, magische en mythische. Intellectuele ontwikkeling en studeren had voor scheefgroei gezorgd. Ik voelde dat er wat miste. Maar de deur naar het paranormale zat dicht. Vanuit het gemis ging ik zoeken en stuitte er op. Ik deed rituelen, vollemaansmeditaties, vrouwencirkels en meer. Door te schrijven kreeg ik er meer helderheid over.’

Zelfrelativerend ben je ook…

‘Ja, ik schrijf kwetsbaar, met zelfspot en openhartig over mijn domme oordelen. Ik zal niet schrijven over hoe ik het licht gezien heb en hoe het voor iedereen in elkaar zit. Betrokken en met de bereidheid te twijfelen. Want zodra je denkt zeker te weten hoe het zit, laat het universum je wel het tegendeel zien. Liever blijf ik vol verwondering nieuwsgierig mezelf open stellen en ben ik bereid om iets nieuws te leren.’

Is er dan niets zeker?

‘Toch wel. Want het mooie is dat je op je ervaringsgebaseerde kennis moeilijk kan terugkomen; er is niet op af te dingen. Bijvoorbeeld het bestaan van een goddelijke bron is steeds meer bij me gaan horen. Maar starheid ligt altijd op de loer. Ik wil luisteren en me open stellen voor nieuwe inzichten om me te blijven ontwikkelen.’

Wat heb je laatst geleerd?

‘Van Marius Knoope leerde ik over de rol van emoties. Ik dacht dat ik die wel begreep. Hij vroeg me: “Wat is de kwaliteit waarvan je wel wordt beticht?” Voor mij is dat naïviteit. Dat staat tegenover wantrouwen, iets wat ik een nare eigenschap vind. Blijkbaar sta ik dat laatste niet snel toe. Dat duidt op een onderontwikkeld aspect van mezelf. En veel teleurstellingen in mijn leven zijn daardoor veroorzaakt.’

Wat hebben de zeventien mannen uit je boek je geleerd?

‘Dat ik mijn mannelijke kant meer ging onderzoeken. Ik geloof dat er in mensen zowel mannelijke als vrouwelijke kanten bestaan, maar we staan onszelf niet altijd toe die te ontwikkelen. Ik liet bijvoorbeeld mannelijke kwaliteiten liggen die wel bij me horen: grenzen stellen, risico en ruimte nemen, daadkracht, strijden. Daardoor ontstond meer innerlijk evenwicht, wat ik – nu zes maanden zwanger – goed kan gebruiken om steviger als moeder te worden.’

Wat is een echte man?

‘Het patriarchaat heeft het vrouwelijke beschadigd en ingeperkt, maar ook het mannelijke in de loop van de eeuwen uitgehold. Nu is de tijd voor een herwaardering van het mannelijke én het vrouwelijke; beide moeten bevrijd worden. Het mannelijke is niet alleen een macho of een strijder. De man is ook dichter, denker, een koesterende creatief. Het gaat over het eerbare en het beschermende, evenzogoed als over het onaangepaste, het rebelse dat in dienst staat van het goede.’

Wat vind je de belangrijkste menselijke eigenschap?

‘Zelftrouw. Vrouwen staan zich dat zichzelf dikwijls niet toe. Een beetje minder ‘pleasen’ zou goed voor ons zijn. Die neiging heeft te maken met onze solidariteit en sociale gerichtheid.

Verbazingwekkend hoeveel eigenschappen van de mens overeenkomen met die van primaten. Bij apen zie je veel wat bij mensen ook gebeurt.’

Advies aan mannen en vrouwen?

‘Laat je inspireren door anderen, maar zoek wijsheid uiteindelijk in jezelf. Want alleen daar vind je het echt.’

Als ik weer afdaal in het lange trapgat, realiseer ik me dat al één enkele ontmoeting zoals vandaag, de eendimensionale beelden die media bij me vestigden zoals die van Susan Smit, kan overschrijven. De ‘celeb’ is een persoon in ontwikkeling geworden. Een inspirerend iemand in plaats van een image. Susan bedankt.

Lezen: ‘Wijze mannen, Susan Smit, uitgeverij Lebowski. Meer info: www.susansmit.nl.