Mijn blanke privileges onder de loep

Toen Tara Brach haar eigen blanke privileges erkende, werden haar pijnlijke blinde vlekken onthuld. Dit veranderde haar als dharmaleraar en -leider.

Door Tara Brach, vertaling Wilma Wedman

Tot een jaar of acht geleden zou ik gezegd hebben dat ik me behoorlijk bewust was van rassenverschillen; ik dacht ook dat boeddhistische sanga’s voor iedereen toegankelijk waren.

Mijn vader was een jurist die zich bezighield met burgerrechten, en hij had een raciaal gemengde vriendenkring, wat destijds vrij ongewoon was. Op de lagere school was ik een van de vijf blanke kinderen op een verder Afro-amerikaanse school. Dus ik dacht dat ik me redelijk bewust was van dit soort kwesties. Maar een paar vrienden in Washington schudden me wakker over mijn blanke privileges toen ze me onthulden hoe het leven er echt uitziet als je gekleurd bent.

Eén van hen beschreef me hoe het vroeger was als ze met haar vader in de auto reed. Herhaaldelijk werden ze zonder enige reden door de politie naar de kant van de weg gemaand, alleen maar omdat haar vader zwart was. Ze beschreef hoe pijnlijk het was steeds weer getuige te zijn van hoe hij werd vernederd. Als dat mijn vader overkomen was, zou mijn wereld als jong mens op zijn grondvesten geschud hebben.

Weer een andere vriendin bezocht een dharmales waarin ik vertelde over de opvoeding van onze kinderen, waarbij we hun goede kanten benadrukten en hen vertrouwen gaven in hun vermogen optimaal te zijn in de wereld. Mijn vriendin stak haar hand op en ze: ‘Ik kan je vertellen dat ik mijn zoon juist waarschuw, want ik ben doodsbenauwd dat hij anders wordt gearresteerd of vermoord als hij van huis gaat.’ Ze wilde niet dat haar zoon eigenwijs of blind zou zijn voor de gevaren waaraan hij als Afro-amerikaanse man bloot stond – liever zag ze hem bang en levend. Ineens besefte ik dat mijn aanname dat zelfvertrouwen deuren voor je opent, een van de blanke privileges was.

Niet wit

We stellen de identiteit van andere blanke mensen niet vast door te zeggen: ‘Oh, die zijn wit,’ want het spreekt vanzelf dat wit de norm is en anderen afwijken.

Eén van de dingen die ik heb opgemerkt als het onderwerp racisme ter sprake komt, is dat witte beoefenaars van het boeddhisme zeggen: ‘Oh ja, dit is belangrijk’, maar zonder er het gevoel bij te hebben dat het ook hen echt betreft. Maar je kunt niet bij een groep horen met diepe trauma’s en er niet bij betrokken zijn. Slavernij bestaat niet meer in de VS, maar er zijn nieuwe spanningsvelden waar het de toegang tot zaken als onderwijs, huisvesting en werk betreft. Twee keer zoveel zwarten als blanken zijn werkeloos in de VS en bijna zes keer zoveel zwarten als blanken zitten in de gevangenis.

De erfenis van racisme heeft niet alleen invloed op de toegang tot hulpbronnen in onze maatschappij, maar beïnvloedt ook onze psyche en ons identiteitsbesef. Mensen die de toegang ontzegd wordt hebben gewoonlijk te maken met gevoelens van minderwaardigheid, machteloosheid en dreiging. Onder witte mensen leeft een onbewust besef van blanke privileges en superioriteit, van er recht op hebben en nemen wat je toekomt. Toni Morrison schrijft: ‘In dit land betekent Amerikaan zijn wit zijn. Alle anderen zijn import.’ In de sanga geldt dit net zo goed.

Omdat ze leven in een dominant blanke context, ervaren witte mensen constant dat ze centraal staan: in geschiedenisboeken, in de reclamewereld, in gesprekken over ‘goeie buurten’ en ‘goeie scholen’. We kijken naar populaire televisieshows, hebben een vriendenkring die gewoonlijk helemaal wit is. En bij elk dharmacentrum zien we blanke boeddhistsche leraren. Als je wit bent, valt je dit wellicht niet op, maar wel als je niet wit bent.

Hartverscheurend

Een tijdje geleden bezocht ik een wake van treurende moeders in Washington DC. Er waren ongeveer vijftien vrouwen vanuit het hele land wier zonen door de politie waren gedood. Ze reisden door het hele land om hun verhalen te delen. Een zoon van één van de vrouwen stond op het punt te gaan trouwen; een andere werd vlakbij een ziekenhuis neergeschoten, maar de politie weigerde hem naar de Eerste Hulp te brengen. De verhalen van deze moeders waren hartverscheurend.

Als blanke worden we zelden of nooit blootgesteld aan deze werkelijkheid en we voelen ons niet voldoende aangesproken om deel uit te maken van het helingsproces. We moeten eerst ons hart laten breken.

Witte mensen dienen zich bewust te zijn van hun blanke privileges, dienen te beseffen hoeveel deuren er voor ons open gaan. De stroming die ons toegang verleent tot geld, macht en succes voert ons met zich mee; we behoren tot een cultuur die de boventoon voert. En niet alleen daarbuiten, in de maatschappij; zo is het ook in spirituele gemeenschappen.

Een Afro-amerikaan die voor het eerst een van onze meditatieklassen bezocht, beschreef hoe hij zich een uitzondering voelde en niet erg welkom omdat hij zwart was: “Ik was een beetje vroeg en ging een boek zitten lezen. De ruimte liep langzaam vol en tegen de tijd dat de meditatie begon waren alle plaatsen bezet, behalve die pal naast mij. De geest van het racistische verleden kwam naast me zitten en zei: ‘In deze ruimte wordt gevochten voor een lege plek, dus rara waarom ik uitgerekend naast jou kom te zitten.’ Zijn riedel maakte me kwaad en gefrustreerd, maar ik probeerde hem te negeren en me op de meditatie te concentreren. Het lukte niet. Hij zei: ‘Zijn ze soms bang dat je ze besteelt?’

‘Dat is belachelijk,’ stribbelde ik nog tegen. ‘Nou,’ zeurde hij door, ‘stink je dan misschien?’ De kwestie hield me de rest van de les zo bezig dat ik het dharma praatje niet kon volgen en de geest van voorbij racisme vergezelde me naar buiten.”

Dat was vier jaar geleden. Het ongewone en mooie eind van het verhaal is dat hij en ik bevriend raakten en dat hij adviseur is van een commissie die meditatiegemeenschappen helpt onderzoeken hoe de cultuur ervan zo kan worden veranderd dat ze meer inclusief, divers en gelijkwaardig wordt. Hij is dus niet weggebleven. Maar meestal gaat het anders en ik begrijp waarom. Het is pijnlijk te beseffen dat witte boeddhisten, ondanks onze goede bedoelingen, niet snappen wat het echt betekent om een bepaalde identiteit te hebben.

Wakker schudden

De afgelopen twintig jaar heeft slechts een handjevol gekleurde leraren in onze boeddhistische gemeenschap zich er intensief op toegelegd ons wakker te schudden over onze blanke privileges, daarbij vaak vechtend tegen onbereidwilligheid, desinteresse en onbegrip onder witte leraren en beoefenaars.

Een deel van me is geraakt door het lijden dat maar voortduurt, maar een ander deel is hoopvol over sanga en wat Martin Luther King ‘de geliefde gemeenschap’ noemde. De erfenis van de slavernij en de genocide in de Verenigde Staten is onmiskenbaar. Het kost moeite tot je door te laten dringen wat er gebeurd is en wat onze rol erin is.

Voor de mensen die vechten tegen onderdrukking is zelfliefde een cruciale kracht, maar hetzelfde geldt voor ons allemaal. We moeten van onszelf en van elkaar houden. Het gaat er niet om mensen te beschuldigen. Als wij, witte mensen, de moed en eerlijkheid vinden om te kijken naar waar we vasthouden aan ons overwicht of genieten van onze privileges, zullen we ook een manier vinden om onszelf te vergeven. We zijn als persoon niet slecht; we zijn deel van een collectieve conditionering. Maar we kunnen eruit ontwaken. Wat maakt ons heel? Hoe geraken we tot een liefdevolle gemeenschap? De dharma zal ervoor zorgen.

In ons dharmacentrum hebben we gelijkgestemde gemeenschappen, groepen waar het veilig is om te beginnen aan het verwerken van de effecten van racisme. Mij heeft de deelname aan zo’n groep mijn zelfinzicht en afstemming op anderen diepgaand veranderd.

We kunnen er leren ons hart te luchten en te onderzoeken welke identiteiten we zoal gebruiken. Pas als we volwassener worden en wijzer, kunnen we echt samenzijn, in gemengde raciale groepen. We moeten kunnen benoemen waar de pijn zit; onze zorgen en angsten uitspreken. Vaak wordt woede in boeddhistische leefgemeenschappen beschouwd als verkeerd, maar woede is een van de weersgesteldheden die door onze psyche trekken. We dienen ruimte te maken voor deze emoties, en er bestaan wijze manieren om dat te doen.

Solidair

Witte mensen dienen zich solidair te betonen met hen die geleden hebben onder het witte juk. We moeten in hun team proberen te komen, niet om ‘de ander’ te helpen, maar omdat het ons allemaal bevrijdt. Dit betekent dat we, in plaats van te proberen mensen met een kleur onze centra binnen te halen, onze cultuur moeten veranderen. We zullen er werk van moeten maken om authentieke relaties aan te gaan met mensen die gekleurd zijn en, door ons op te stellen als bondgenoten, initiatieven die racisme ongedaan willen maken actief te ondersteunen.

Hoe oplettender we zijn, hoe beter we de trance van afgescheidenheid zullen herkennen en, vanuit een diep verlangen naar verbondenheid en vrijheid, de oorzaken zullen onderzoeken. Maar die wens dient een bewuste intentie te worden; we moeten willen begrijpen wat er in dit land gebeurd is rond onze blanke privileges en wat het is dat onze eigen gevoel van identiteit vormgeeft. We dienen onszelf af te vragen wat het is dat we niet zien. En als we oprecht het antwoord willen weten – als we willen ontwaken – zullen we onze ogen en onze harten moeten openen. We zullen onszelf moeten bevrijden van het lijden aan afgescheidenheid, handelen op manieren die ten goede komen aan de heling van racisme, om te ontdekken hoe het is om echt bij elkaar te horen.

Tara Brach mengt als psycholoog en politicoloog westerse psychologie met de oosterse spirituele praktijk. Ze publiceert, doceert en geeft boeken, podcasts en cd’s uit in de VS. Ze stichtte het Insight Meditation Community of Washington, een van de grotere meditatiecentra in de VS. Meer: www.tarabrach.com.

Geen volklied meezingen

Een trend wordt het al genoemd; de Afro-amerikaanse basketballspelers die niet meer opstaan bij het zingen van het volkslied van de Verenigde Staten, voor de aanvang van de wedstrijd. De reeks moorden op zwarte landgenoten en de toenemende rassenongelijkheid hebben hen, zeggen ze, vervreemd van de nationale trots op het volkslied, the National Anthem.