Eens of oneens: het kwaad bestaat niet

We spreken vaak over het kwaad alsof het een zelfstandige macht is, een donkere tegenpool van het goede. Maar bij mijn nadere beschouwing kan ik geen wezen ontdekken, geen kracht op zichzelf. Kwaad label ik zo als een intentie voor teveel energie in de verkeerde richting of op de verkeerde plaats, of juist te weinig. Het ontstaat wanneer energie of bewustzijn zich losmaakt van het geheel en zich hecht aan een beperkte vorm: vaak het ik, de angst, de begeerte of de behoefte om te beheersen.

Kwaad is in die zin geen macht, maar een misverstand. Het is de natuurlijke levenskracht die haar bedding verliest en zich vernauwt tot iets wat niet meer in verhouding staat tot het geheel. Denk aan water dat stagneert en daardoor verontreinigd raakt. Dezelfde stroom die gewoonlijk zuivert, begint te bederven zodra ze haar loop verliest. Zo verliest ook het menselijk bewustzijn zijn zuiverheid wanneer het zich opsluit in zelfhandhaving in plaats van verbinding.

Intentie

Wanneer energie zich ophoopt op de verkeerde plaats, ontstaat verstoring. In de mens uit zich dat als eenzaamheid, machtshonger of de behoefte om te overheersen. Waar liefde zichzelf niet meer herkent, groeit de wil om te bezitten. Waar inzicht zich losmaakt van wijsheid, groeit de drang om te manipuleren. Zo vormt kwaad zich niet als een onafhankelijke kracht, maar als de verdichting van iets wat ooit levend en stromend was.

De destructieve intentie lijkt op het eerste gezicht de kern van kwaad. Toch wortelt ook die intentie in afgescheidenheid. Iemand die bewust wil vernietigen, ervaart zichzelf niet langer als deel van het geheel. Zijn of haar bewustzijn is vernauwd tot pijn, wraak of angst. Vanuit dat beperkte perspectief lijkt vernietiging zinvol, zelfs gerechtvaardigd, het verstand werkt dan graag mee. De intentie tot destructie is dus niet het kwaad zelf, maar het symptoom van een dieper verlies aan verbinding.

Begrijpen

Dat inzicht maakt kwaadaardig niet minder ernstig, maar wel beter te begrijpen. Het roept op tot waakzaamheid, niet tot veroordeling. Kwaad bestrijden met haat vergroot het juist, want de strijd bevestigt de afgescheidenheid waarin het ontstond. Wat heling vraagt, is niet strijd maar herstel van richting. Zodra bewustzijn zijn juiste plaats hervindt, verliest het kwaad zijn kracht. Energie keert terug in haar natuurlijke stroming, en dat wat destructief leek, verandert in inzicht of groei.

Goedheid betekent daarom niet dat men zich afwendt van duisternis, maar dat men het licht brengt naar plaatsen waar het ontbrak. Ze vraagt geen heiligheid, maar helderheid. Ze nodigt uit om te zien waar energie vastzit omn die weer in beweging te brengen. In dat proces verdwijnt het kwaadaardige niet door overweldiging, maar door begrip. Het zien van de ware aard: angst en een vernauwd bewustzijn.

Verschijningsvorm

Het kwaad bestaat niet als zelfstandige macht. Het is een verschijningsvorm van verloren richting. Wat overigens zeer schadelijk kan zijn en veel, heel veel leed kan berokkenen. Maar wanneer energie weer stroomt volgens haar natuurlijke orde, lost de schaduw op in licht. Wat overblijft, is leven dat zichzelf begrijpt, bewustzijn dat zich herinnert waar het thuishoort. Dat besef maakt niet week, maar wakker. Het herinnert ons eraan dat ieder mens, in elke handeling, opnieuw bepaalt waar zijn of haar energie of bewustzijn heengaat; naar afscheiding of naar heelheid. En in die keuze schuilt het werkelijke verschil tussen vernietiging en schepping.

(Ewald Wagenaar)

Bij de afbeelding: aartsengel Rafael helpt de mensheid bij het genezen, ook van het door angst aangetaste bewustzijn.