#MeToo: van misbruik naar gelijkwaardigheid

Ook in de wereld van de spiritualiteit blijkt sprake te zijn van seksueel misbruik. Zoals recent bleek zelfs door bekende Tibetaanse leraren die toch jarenlang gemediteerd hebben op het verlangen. Jan den Boer en Caroline van Wijngaarden schrijven in hun boek #MeToo, over seks macht en verandering dat # MeToo ook een boodschap van hoop bevat.

Door Jan den Boer en Caroline van Wijngaarden

Sinds oktober 2017 worden we overspoeld door verhalen over seksueel grensoverschrijdend gedrag, onder de noemer van #MeToo. Ook uit de wereld van de spiritualiteit komen verhalen van misbruik die soms al jaren aan de gang zijn. De Volkskrant publiceerde op 20 februari 2018 hoe onder meer door de Tibetaanse leraren Sogyal Rinpoche en Namkha Rinpoche onder noemers als ‘speciale praktijken’ en  ‘gekke wijsheid’ allerlei seksuele handelingen gedaan worden, ook zonder toestemming. Vervolgens is er sprake van intimidatie om het geheim te houden.

Veiligheid

We hebben de afgelopen maanden onderzoek gedaan naar seksueel grensoverschrijdend gedrag, ook in de wereld van spiritualiteit en tantra. Er is een groep tantramasseurs die soms door manipulatie en soms door geweld hun cliënten misbruikt. Een eerste masseur is intussen aangehouden en hier zijn in de politiek kamer vragen over gesteld. Sommige verhalen waren al langer bekend, maar komen nu pas naar buiten. In de wereld van tantramassage wordt nu hard gewerkt aan een beroepsvereniging en gedragscodes om hier een veilige omgeving te creëren.

Deze discussie over de veiligheid van deelnemers hebben we in de zomer van 2017 ook gevoerd op diverse internationale tantrafestivals. Op sommige festivals is contact tussen trainers en deelnemers verboden en moet je ook een verklaring ondertekenen. Op andere festivals waar wij aanwezig waren, zagen we sommige trainers zichtbaar op jacht naar de mooiste jonge deelnemers. Regelmatig zagen we een trainer de trap op lopen in onze gezamenlijke huisvesting met een nieuwe verovering, en hoorden we boven ons enthousiaste geluiden van een vrijpartij. Dit leverde boeiende gesprekken op. Sommige trainers zijn van mening dat op dit soort festivals sprake is van gelijkwaardigheid en dat is dus geen probleem is, anderen vinden dat er altijd sprake is van een machtsrelatie, dus een seksuele relatie niet geoorloofd is.

Verschuiving

We zien hier ook een verschuiving in de tijd. Wat in de jaren 80 en 90 in deze wereld in sommige kringen gebruikelijk was, heeft veel schade aangericht, en daar hebben we van geleerd. Die lessen moeten we ook toepassen en dus een veilige omgeving creëren waarin duidelijke regels zijn over geen seksueel contact tussen therapeuten, trainers en cliënten en deelnemers.

Maar we hebben ook ontdekt dat we met regels niet zover komen. #MeToo staat gelijk met seksueel misbruik en dat blijkt overal, dus ook in de wereld van toneel en film, in de sport en in de kerk. Ook op plekken waar duidelijke protocollen en regels zijn. Daarom zijn we op zoek gegaan naar de diepere oorzaken van seksueel grensoverschrijdend gedrag. De essentie van wat we daarin zien is dat veel mensen vinden dat ze recht hebben op seks als bevrediging van een primaire behoefte. Dat ze daarbij de ander als een object gebruiken, voor de eigen behoefte. Zonder de ander echt als een mens te zien met eigen grenzen, wensen en verlangens. Zie je de ander als een object voor je eigen behoefte, als plaatje, of als mens?

We hebben veel verhalen gehoord waar mannen vrouwen als object gebruiken, en de pijn en de schade die dit veroorzaakt. Maar ook een mooi verhaal van een vrouw die een man bewust maakte, en wat er dan verandert: ‘In Israël had ik een keer de laatste bus gemist en ging ik liften. Halverwege de rit zette de chauffeur zijn vrachtwagen stil. Hij kwam naar mijn kant, legde zijn handen op mijn benen. Ik heb drie kwartier tegen hem aangepraat: ‘Ik wil niet. Denk aan de krantenartikelen die hierover geschreven zullen worden. Wil jij daarin staan?’ Hij zei dat andere meisjes dit wel wilden. Maar uiteindelijk begreep hij het. Toen zei hij: ‘Je hebt mij wakker gemaakt, het licht laten zien.’ Hij heeft me afgezet bij de kibboets en me een kaartje van Maria meegegeven.’

Bewustwording

Voor ons gaat #MeToo over deze bewustwording. En dat begint bij je eigen gedrag. Waarin doe jij mee aan een door en door geseksualiseerde wereld? Elke muisklik kan er een teveel zijn. Elke opmerking waarin je een ander seksualiseert in een niet seksuele situatie is #MeToo. Maar het gaat niet alleen over seks. Overal waar sprake is van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen ontstaan machtsverschillen die aanleiding kunnen zijn voor misbruik.

#MeToo vraagt dan ook om een fundamentele verandering in onze samenleving. Onze samenleving is nu vooral gericht op concurrentie, prestatie en gebruik, niet alleen van mensen in seks, maar ook van werknemers in de jacht op winst en misbruik van de aarde in onze jacht op economische groei. Wat nodig is, is een cultuur van empathie, zoals onderzoeker Frans de Waal zo mooi beschrijft op basis van zijn onderzoeken. Zo’n cultuur van empathie vraagt veel oefening. We hebben een aantal wetenschappers zoals Dick Swaab geïnterviewd over gedragsverandering. Afspraken, protocollen en regels zijn niet genoeg. Dan verandert er niets. We moeten oefenen.

En tantra dan?

En dan komen we weer in de wereld van spiritualiteit: tantra, mindfulness en meditatie. Maar als zelfs vooraanstaande leraren zoals Sogyal Rinpoche na al die jaren oefenen nog misbruik plegen, heeft dat oefenen dan zin? Wij denken van wel. Duidelijk is dat omgaan met seksueel verlangen niet makkelijk is, zelfs voor mensen die jarenlang gemediteerd hebben. Maar we zien in onze trainingen en relatiesessies ook positieve veranderingen. In ons boek beschrijven we verhalen van vrouwen die door tantra geleerd hebben dat seks niet alleen eenzijdige doelgericht, prestatiegericht en orgasme gericht hoeft te zijn. Dat seksuele energie juist een hele mooie liefdevolle verbinding kan geven. Dat tantramassage ook heel positief kan zijn. Een vrouw vertelde: ‘Via het pad van de tantra ontdekte ik steeds meer mijn eigen seksualiteit en vooral mijn sensualiteit. Ik begon mezelf mooi te vinden en van mijn lichaam te houden. Ik begon ervan te genieten als mensen mij aanraakten. En vooral mijn eigen aanrakingen. Middels een yoni-massage, (een inwendige massage van de vagina, om blokkades op te lossen en meer ontspanning te brengen), die ik in eerste instantie supereng vond (ik heb er ook een jaar voorbereiding voor nodig gehad) werd er een groot stuk pijn in mijn yoni geheeld en ik voelde me letterlijk en figuurlijk opengaan. En daarna leek het wel of de seks ineens veel intenser was. Ik voelde meer, en vooral, ik voelde minder pijn. Het betekende een ommekeer in mijn leven.’

We laten zien in ons boek dat #MeToo een verhaal van pijn is, maar ook een verhaal van hoop. We zien dat op allerlei plekken mensen op onderzoek zijn en oefenen. Niet alleen in de wereld van spiritualiteit en persoonlijke groei. Ook bij overheid en bedrijfsleven is er steeds meer aandacht voor oefenen door bijvoorbeeld mindfulness.

Een seksueel gezonde en veilige wereld begint bij ons eigen gedrag en onze eigen voorbeelden. En vervolgens dit voorbeeld en de bewustwording uitdragen, in onze relatie, naar onze kinderen, in ons onderwijs en op het werk.

Jan den Boer en Caroline van Wijngaarden publiceerden het nieuwe boek #MeToo, over seks macht en verandering. Zij geven tantratrainingen, relatiesessies en lezingen en trainingen op het gebied van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Meer informatie: www.traininginbalans.nl en www.tantratraining.nl.