‘Spiritualiteit kan ruw, hard en confronterend zijn. Ik waarschuw voor gevaren’

Parapsychologieprofessor dr.Hans Gerding organiseert congres over spirituele crisis

Doorgebroken kundalini-ervaringen, psychoses, verlichtingservaringen, doorgeschoten rouwprocessen; een spirituele crisis heeft vele gezichten. Het wordt tijd dat de reguliere hulpverleners er kennis van nemen. Voor een betere therapie. Aldus prof. dr. Hans Gerding.

Het is weer die grot van Plato die ter sprake komt in het interview met Hans Gerding. Hij is met het Parapsychologisch Instituut initiatiefnemer van het tweedaagse congres ‘Spirituele crisis’ (‘Consciousness in crisis’) op 15 en 16 september. Een opmerkelijk initiatief. Want het is een maatschappelijk zeer relevant onderwerp: In Nederland krijgen per jaar vijftienduizend mensen een psychose. Volgens sommige psychiaters is een kwart gerelateerd aan een spirituele crisis. En wat heeft die grot van Plato ermee te maken? Eenvoudig: het verhaal van Plato vertelt dat de mensheid is als mensen in een grot. Ze zitten met ketens vast en kijken naar de schaduwen op de wand voor hen. Totdat iemand naar de uitgang wordt gesleurd, het licht tegemoet, naar buiten, de echte wereld in. Het echte leven tegemoet. Wie terugkeert wordt meestal niet geloofd, en soms loopt het slecht met zo iemand af. De vergelijking van Plato is een classic: het gaat over ons leven als in The Matrix, gevangen, trapped, in onze eigen illusie van de werkelijkheid. Totdat iemand, zoals Neo in de film, de weg eruit vindt. Naar buiten gaan is de ervaring van verlichting en (zelf)realisatie. Al duizenden keren is dit beschreven door wijze meesters, verlichten, mystici en wijzen. Wat we denken over ons bestaan is namelijk onwaar. Er is een ‘buiten’, de echte wereld, prachtig, ruim, verheven, hoogenergetisch, hét Leven.
En dat is nu precies waar iemand met een spirituele crisis ineens in terecht komt, of dat nu een vermeende ‘psychose’ heet, een bijna-dood-ervaring (BDE, zie ook het verhaal met Van Lommel) of een kundalinidoorbraak. Wie dit ervaart wordt zonder aankondiging pardoes de grot, onze ‘gewone’ werkelijkheid, uitgekieperd. Vanuit de muffe grot ineens in de volle zon van het Zijn. Dat is au. Confronterend, traumatiserend. En ten minste erg verwarrend.
‘Ik maak me zorgen over de mensen die dit meemaken. Het zijn niet alleen de beroemdheden zoals Jung en Nietzsche. Het overkomt tal van gewone mensen. Plotseling, door tal van oorzaken. Ze hebben dan de pech niemand in hun omgeving te treffen die adequaat reageert. Psychiaters schrijven dan antipsychotica voor. Ze kunnen soms wel twintig kilo aankomen en hun spirituele proces is om zeep geholpen’, aldus Gerding.

Wat gebeurt er psychisch bij een spirituele crisis?
‘Er is sprake van een plotselinge verruiming van het bewustzijn; verheven, gelukzalig, numineus. Afgewisseld met peilloos diepe angst, het horen van stemmen soms, telepathische ervaringen en andere gewaarwordingen die erg lijken op een BDE, het niet meer goed in het lichaam zitten.’

En daarna?
‘Hun leven wordt door de spirituele crisis er niet makkelijker door. Het sociale leven vinden ze moeilijk. Ze kunnen niet meer meedoen met ‘small talk’. Ze willen bescheidener leven. Ze krijgen belangstelling voor wijsheidstradities, en ze worden niet begrepen. Hun sensitiviteit neemt toe en ze ervaren dat niet alleen maar als fijn. Ze zien meer betekenis in gebeurtenissen en hun empathische vermogen stijgt. Zogenaamd ‘moeilijke teksten’, zoals die van Nietzsche en anderen uit de wereldliteratuur worden ineens glashelder voor hen. Wie begrijpt de zin van Nietzsche: ‘Als de mens volmaakt bij de waarheid is, beweegt hij heel de natuur’? Na een spirituele crisis zie je de waarheid ervan zelf heel helder.’

Zelf zoiets meegemaakt?
‘Toen ik 40 jaar geleden in de jaren zeventig in Amsterdam filosofie ging studeren had ik LSD-ervaringen die een mystieke doorbraak voor me betekenden. Toen begreep ik mijn oriëntatiepunt in het leven, zodat ik naast filosofie ook parapsychologie wilde gaan studeren. Ik ben sindsdien gaan mediteren, in principe dagelijks, nog steeds, met mantra’s. Met holotropic breathing heb ik een uittredingservaring gehad; ineens liep ik op straat terwijl mijn lichaam nog in huis was, en reed er een auto door me heen. En ik heb ervaring met ayahuasca, een entheogeen psycho-actief middel. Iets dat alleen onder begeleiding gebruikt mag en moet worden. Het middel uit deze plant faciliteert de geest in het verder openen. Indianen zien dit middel als geneesmiddel, als heling van de ziel.’

Wat is daarvan het effect geweest op jou?
‘Na het gebruik voel ik me psychisch schoon en door mijn grenzen heen geduwd. Ik word er gevoeliger en empathischer van en ik begrijp duistere teksten beter. In de meditaties na het gebruik integreer ik inzichten beter. Wat dat betreft lijkt het gebruik van de plant op het spirituele proces: het reinigt én ontwikkelt of verruimt de geest.’

Para-normaal?
‘Het woord paranormaal is eigenlijk verkeerd gekozen. Beter is ‘exceptional experience’, uitzonderlijke ervaring. Weg met dat ‘para’ dus. Uit enquêtes blijkt steeds dat overal ter wereld mensen uitzonderlijke waarnemingen meemaken, van telepathie tot voorschouw, het voorzien van gebeurtenissen. Het zijn sociologisch normale verschijnselen. Meer dan de helft van alle mensen heeft er ervaring mee! Echter, de kenniselite wil dit niet onderzoeken omdat men onvoldoende de waarde en betekenis ervan inziet.’

Wetenschap en spiritualiteit blijven gescheiden?
‘Nee, we staan aan de vooravond van de integratie van wetenschap en spiritualiteit. Ik verwacht toch het meeste van de medische wetenschap. De WHO (World Health Organisation) hanteert een nieuwe definitie van gezondheid waarin het – in mijn eigen woorden – gaat om een harmonieuze balans van fysiek, psychisch, sociaal en spiritueel welbevinden. En in de reguliere gezondheidszorg is zoiets als mindfulness nu geaccepteerd. Spirituele en religieuze mensen leven langer, gezonder en zijn volgens het SCP geen navelstaarders maar juist heel sociale mensen.’

Wat moet het congres opleveren?
‘Dat een flink deel van de reguliere therapeuten meer open staat voor spirituele crisis en daarin hun cliënten beter gaat begeleiden.’

Wat wil je hun als gereedschap meegeven?
‘Dat ze een spirituele crisis wel kunnen onderscheiden van een ‘gewone’ psychose. Ze kunnen zich dan in de situatie met een verwarde cliënt twee vragen stellen. De eerste is: heeft de cliënt een goed ziekte-inzicht? De cliënt zegt dan bijvoorbeeld iets in de trant van ‘ik doe volgens anderen nogal gek’. En de tweede: heeft de cliënt in de crisisperiode ook verheven ervaringen en momenten van grote gelukzaligheid en inspiratie? Als op beide vragen ‘ja’ geantwoord kan worden, zou de cliënt – met begeleiding van de behandelaar – zelf de crisis te boven kunnen komen. Dan hoeven er slechts summier of soms helemaal geen medicijnen aan te pas te komen.’

En het SEN?
‘Het SEN is het Spiritual Emergency Network, een netwerk dat acute gevallen van spirituele crisis opvangt en in het buitenland op dit gebied zinvol werk doet. We gaan via www.sennederland.nl in ons land dit netwerk ook activeren. Op de site kan men een lijst van gespecialiseerde reguliere hulpverleners vinden die kennis hebben van en open staan voor transpersoonlijke aspecten in de behandeling van cliënten.’

Wie komen daar terecht?
‘Therapeuten zelf, of cliënten rechtstreeks. Het gaat vaak om mensen met te heftige kundalini-ervaringen, grensoverstijgende rouwverwerking, depressies of op een psychose lijkende spirituele crisis. Bedenk wel dat één op de vier Nederlanders ervaring van contact met overledenen rapporteert, dat 86 procent van hen dat geen probleem vindt en 14 procent daar wel een probleem mee heeft, en naar een hulpverlener stapt, maar in overgrote meerderheid ontevreden is met de geboden hulp. Kortom: het verschijnsel komt massaal voor maar hulpverlening schiet vaak tekort.’

En spirituelen zelf, de ‘new-age groep’?
‘Dat is ook een forse groep, 26 procent van de Nederlanders, zo’n vier miljoen mensen!. Hier doen zich veel problemen voor met experimenten met kundalini-technieken; de yogalerares weet dan even helemaal niet meer wat ze moet doen als een leerling een doorbraak heeft. Spiritualiteit is geen roze bril. Wie met spiritualiteit bezig gaat, ervaart dat die ook hard, ruw en confronterend kan zijn. Ik waarschuw mensen voor de gevaren ervan. Besef dat je de geest uit de fles haalt.’

Tot je verlicht bent…
‘Bedenk wel dat in het grotverhaal van Plato een mens uit de grot wordt gesléurd, dit staat zo mooi in de oorspronkelijke tekst van Plato: ‘Tegen zijn wil, naar zijn natuur en tot zijn genezing van onwetendheid.’ Maar je moet de wereld niet verzaken voordat je eraan toe bent, schreef Peter ten Hoopen jaren geleden al. En dit dreigt met zo’n spirituele crisis nogal eens te gebeuren als die niet goed wordt begeleid.’

En na het congres?
‘De website voor de verwijzing naar deskundige hulpverleners verder uitbouwen. En iets doen aan deskundigheidsbevordering voor psychiaters, psychologen en therapeuten, zoals het opzetten van cursussen. En dat ook in het new-age veld. Hier moet wat meer aandacht komen voor de pathologische aspecten van een spirituele crisis. Veel begeleiders weten amper wat er bij een kundalinidoorbraak of psychose gebeurt. Hoop werk aan de winkel.’

Meer info over het congres ‘Consciousness in crisis’: www.parapsy.nl of 030-2314282.

______________________

En dan flipt iemand….

Daar zit je dan met een deelnemer in je groep die op de grond voor pampus ligt, door het lint gaat of vreselijk in de war is. Wat moet je doen? Hans Gerding adviseert.

1. Sluit een ernstige lichamelijke ziekte uit (toevallen, hartaanval, hersenattack etc.)

2. Als iemand een ernstige geestelijke ziekte heeft, zoek direct een psychiater (depressie, psychose etc.)

3. Als het niet om iets onder punt 1 of 2 gaat dan de volgende zaken in de gaten houden:

a. Neem iemand serieus. Zeg dat hij of zij één van de miljoenen is die dit meemaakt.

b. Zorg zelf dat je er iets van weet, liefst dat je het zelf ooit hebt ervaren, zoals een uittredingservaring. Dat je kennis hebt van het fenomeen. Dan kan je het verhaal beter begrijpen en met meer begrip reageren.

c. Let op controleerbare paranormale verschijnselen. Immanuel Kant bestudeerde de mysticus Swedenborg en ontdekte dat hij – vér voor het telegraaf- en telefoontijdperk – de grote brand van Stockholm in de geest had gezien, honderden kilometers verder. Technisch kon hij het niet weten. Kant liet met documentatie en getuigen uitzoeken hoe het zat en het bleek waar, en dus van grote filosofische betekenis. Jung kreeg een cliënt die zei dat ze steeds door vogels werd aangevallen. Hij liet haar ‘wachten’ in zijn tuin en zag boven achter het raam dat vogels zich inderdaad op haar stortten. Controleren dus.

d. Adviseer de cliënt om iets met de ervaring te gaan doen: intellectueel te verdiepen, erover te lezen, wijsheidstradities te gaan bestuderen, in mystieke stromingen te duiken of om zich creatief te uiten met muziek, schilderen, schrijven etc.

e. En als iemand er niet uit komt, of behoefte heeft aan meer begeleiding, neem contact op met een deskundige, al dan niet via onze website.

Meer: www.sennederland.nl.