Kijk eens naar je anima en animus

Op ontdekkingstocht naar je blinde vlek met hulp van Jung 

Dwaze wijsheid: dat is wat Tibetanen de sprong voorbij je eigen vertrouwde wegen noemen. Wie op zoek gaat naar zijn of haar blinde vlek, ziet zich geconfronteerd met het onbekende, en dus vaak het onbeminde. Blinde vlekken in ons gedrag hangen nogal eens samen met onvolkomenheden in onze anima en animus. Mijn wát…?

Blinde vlekken zijn die eigenschappen die je niet bewust bent. Het ego heeft altijd redenen waarom je die eigenschappen niet kunt of wilt zien. Datgene wat je ziet, daar moet je iets mee, de verantwoordelijkheid voor nemen. Het ego haat de verantwoordelijkheid nemen voor iets. Daarom wordt het ego vaak in het land der archetypen weergegeven als een kind of een kabouter die een beetje eigenwijs is. Een trol die zich niet laat bijsturen. Dat wordt in therapieland dan vaak weer weerstand genoemd. Maar weerstand is nodig, net zoals het ego. Het houdt je overeind. Dus beschuldig jezelf niet te hard als je niet meteen mee wilt met een compliment over waar je goed in bent, of kritiek op waar je irritant in bent, wat je zelf nog niet zag. Dat is oké. We hebben allemaal wel tijd nodig om aan een idee te wennen dat nieuw is.
Waar loop je vaak het eerst tegen je blinde vlek aan? In de ontmoeting met de ander. Deze begint echter niet in de buitenwereld maar in je binnenwereld. Sterker, de ontmoetingen in de buitenwereld die je echt diep in je hart raken zijn altijd, zonder uitzondering, spiegels, reflecties van de ontmoetingen in je binnenwereld. Je ervaring met je ouders speelt daarin een hoofdrol. Er is veel geschreven over de twee archetypen in dit verband: animus en anima. C.G. Jung beschreef de archetypen omdat dit nu juist onderdelen zijn van ons ón-bewuste. De plaats waar de blinde vlekken ontstaan! Tijdens je zelfonderzoek zul je zowel de hertog als de hertogin tegenkomen, de koning en de koningin, Bonny en Clyde, de Kluizenaar en de Hogepriesteres, de foute Sekteleider en de Sirene. Van daaruit ontstaan je blinde vlekken in je gedrag. Zowel de nare trekjes als de positieve, die anderen zien en waar jij je niet van bewust bent. Je kunt immers ook leuke eigenschappen en kwaliteiten hebben die anderen vaak beter zien dan jijzelf. Daarom is het zo zinvol om feedback te krijgen.

Herinneringen
Ons persoonlijk en uniek pakketje eigenschappen heeft áltijd per eigenschap vrouwelijke en mannelijke kanten. De redenering om eigenschappen onder te verdelen in mannelijke en vrouwelijke, Mars- en Venus-kwaliteiten, is een ongewenste vergroving en simplificatie van de werkelijkheid. We zijn allemaal, stuk voor stuk veel complexer, genuanceerder en mooier dan dat. De onderlinge verhouding speelt een belangrijke rol. Wordt een van de twee polen wat opzij gedrukt, of heeft een van de twee polen een getraumatiseerde ontwikkeling meegemaakt?

Beschadigend gedrag naar buiten toe, naar jezelf toe en naar anderen toe, komt voort uit beschadigingen aan de universele archetypen in onszelf. Deze beschadigingen lopen we in belangrijke mate op aan voorbeelden in ons vroege leven. Als ouders of andere opvoeders zich beschadigend gedroegen naar zichzelf en hun omgeving, als andere belangrijke figuren dat deden of juist werden gemist, zal er automatisch iets misgaan met de innerlijke beelden in het opgroeiende kind. Deze beelden blijven gedeeltelijk bewust door herinneringen, de trauma’s, die apart behandeld en verwerkt kunnen worden. Maar, ook al werken we nog zo hard aan traumaverwerking of therapieën anderszins, de dieper beschadigde beelden in onze archetypen wonen in ons on(der)bewustzijn. We hebben er geen controle over. Het komt naar buiten in ons blindevlekgedrag. De belangrijkste archetypen die ons gedrag beïnvloeden zijn die animus en anima. De mannelijke kant, animus, zal zijn beschadigingen uiten in blinde vlekken zoals bijvoorbeeld met agressiever gedrag, botheid, of dat nu verbaal is of fysiek, maar ook in controle en imponeren, via botte manipulatie en chagrijnige bazigheid, via gebrek aan communicatie of openheid. De animakant in onze eigenschappen wordt in blinde vlekken zichtbaar zoals via overbezorgdheid, overgevoeligheid, zichzelf teveel blootgeven in contact en daardoor zichzelf verliezen, angst en ontwijken van confrontaties, overmatige aanpassing om conflicten te voorkomen of uit angst iets te verliezen. Maar ook via manipulatie, via roddels en oordelen, al is het wat listiger en indirect. Echter, je kunt mannen hebben die bot zijn in hun persoonlijk en zakelijk contact met andere mensen maar als het over hun eigen kinderen of liefhebberij gaat zomaar veel anima in hun blinde vlekken vertonen en geen enkel conflict direct durven aangaan. Of vrouwen die geboren roddelaars zijn, maar als voorzitter van de Rode Kruis- verenigingsavonden iedereen bullyen en niet open staan voor enige vorm van kritiek.

Substituut-ouders
De eerste stap naar innerlijke heling is dan ook dat je begint met je eigen innerlijke leven, wat er ook boven water komt in wat voor omstandigheden dan ook, te omhelzen en te troosten. Jouw innerlijke animus en anima zijn zoals ze gegroeid zijn en als je verder wilt komen dan de status quo die waarschijnlijk tot op heden speelt, dan is niet de weg dat je een soort streng ‘heropvoedingsprogramma’ start, maar dat je met zachtheid en liefde naar jezelf kijkt. Want de beschadigingen zijn een gevolg van beschadigende voorbeelden. Het enige wat je kunt doen is eventueel tijdelijk goede voorbeelden zoeken en je daar op richten. Zoek substituut-ouders uit en voer meerdere gesprekken met ze, of vertoef alleen maar in hun nabijheid zonder woorden. Ze zijn jouw nieuwe klankbord. Zo breng je nieuwe ‘input’ in je innerlijk hongerige animus en anima. Zo kun je ervaren dat de rollen helemaal niet zo zwart-wit verdeeld zijn als bij de beschadigende voorbeelden. Daardoor kun je dit in je opnemen en geleidelijk aan je eigen gedrag daaraan spiegelen en verzachten. Je kunt het aan mensen in je omgeving vragen om dit een tijdje voor je te zijn, tot je voldoende in je hebt opgenomen. Mensen die voor jou als ‘oudervoorbeeld’ goed voelen.
Pas als je innerlijke anima en animus voor een belangrijk deel geheeld zijn, kan je in de buitenwereld resoneren met je ware zielenmaat, en je ware levenspartner zul je dan kunnen waarnemen, want juist die persoon is je zielenspiegel en je herkent elkaar pas als de innerlijke man-vrouw kanten voor essentiële delen zijn geheeld. Voor die tijd zul je resoneren met andere beschadigde innerlijke archetypen in anderen. De kans is groot dat dit zal leiden tot een verdieping van de (niet alleen relationele) problemen. In plaats van elkaar te ondersteunen in emotionele en zielsgroei, iets wat uitgekristalliseerde ‘harten’ steeds weer opnieuw kunnen, zal het ‘kindstuk’ van het ego, dat de beschadigingen feilloos naar buiten projecteert, nog overheersen.
Dwaze wijsheid is daarom te verkiezen voor je eigen innerlijke groei en begint met in mededogen het omhelzen van jezelf. Juist de jou nog niet bekende eigenschappen. Door in openheid op zoek te gaan naar eerlijke klankborden in een veilige omgeving en door op te letten: welke mensen geven mij een goede anima/animus-input, wat voelt goed voor nu? Vraag om eerlijke en oprecht gemeende feedback. Hoe kom ik over? Wat voelt een ander bij mijn doen en laten? Vraag ernaar. Merk op wat de eigenschappen zijn, zijn ze anima of animus? Leer van de andere pool! Spring in het ongewisse!

Meer lezen: “De onbekende partner”, J.A. Sanford, uitgeverij Lemniscaat; “Je bent anders dan ik dacht….”, Voorbij de illusie in relaties, naar een vervullend partnerschap, Polly Young-Eisendrath, uitgeverij Servire; en zeer aanbevolen: “Transforming sexuality, the archetypal world of anima and animus”; Barry Ulanov, Ann Belford-Ulanov & Ann Ulanov, Shambala Publications.