Tantra en universele liefde: de vrijheid van echt kiezen

In tantra leer je ‘universele liefde’, kun je dat dan vervolgens ook gewoon met iedereen delen of kies je voor een exclusieve liefdesrelatie?

Door Jan den Boer

De vraag over het aangaan van een exclusieve liefdesrelatie wordt mij regelmatig gesteld en houdt blijkbaar veel mensen bezig. Niet verwonderlijk, want in veel tantragroepen worden ad hoc paren gevormd. En kun je met zo’n ‘toevallige’ partner dan wel doordringen tot het ervaren van de volledige diepgang van de liefde?
Vanuit tantra gezien is het eigenlijk de verkeerde vraag. Tantra gaat over het eenheidsbewustzijn, en dus voorbij moraal en goed of fout. Het gaat dan ook niet meer om een oordeel of een exclusieve relatie beter is dan een open of ‘toevallige’ relatie. Toch kan deze tantrische visie over universele liefde en eenheidsbewustzijn voorbij goed of fout misverstanden oproepen.
Allereerst is het volledig loslaten van de moraal pas mogelijk als je ook echt dat eenheidsbewustzijn ofwel de verlichting bereikt hebt. Er vanuit gaande dat zowel ikzelf als de allermeeste lezers zover nog niet zijn, hebben we nog gewoon ethiek, moraal, wetten, regels en afspraken nodig om een leefbare samenleving en leefbare relaties te kunnen hebben.
Waarom zijn die afspraken zo belangrijk? Ik ben zelf voorstander van een exclusieve liefdesrelatie omdat ik daarin veiligheid, geborgenheid en stabiliteit ervaar om bijvoorbeeld mijn kinderen groot te brengen. Wie daarbij afspraken maakt om elkaar trouw te blijven en elkaar te benaderen vanuit een liefdevolle houding, ondersteunt dan die relatie. De neiging om primaire impulsen te volgen die achteraf veel pijn en verwijdering in de relatie oproepen, kan bij sommige mensen groot zijn. Het maken van duidelijke afspraken kan je ondersteunen om op de cruciale momenten besluiten te nemen die passen bij die gemaakte afspraken.
Hoe je kun je weten of deze afspraken bij je passen en of  ze de weerspiegeling zijn van jouw innerlijk leven? Dat weet je in je hart, als je eerlijk naar jezelf kan zijn. Het is niet altijd eenvoudig om een onderscheid te maken tussen maatschappelijke of opvoedingsnormen die je volgt of het verzet tegen je eigen persoonlijke normen en jouw eigen mening. Je mening wordt altijd gevormd door heel veel omstandigheden en ervaringen.
Los daarvan is er ook nog je genetische aanleg en hormoonhuishouding die ervoor kunnen zorgen dat je heel anders dan je omgeving in relaties kan staan. Voor de een voelt het natuurlijk om zich te verbinden in de monogame, exclusieve liefdesrelatie, terwijl dat voor een ander een moeizaam gevecht met zichzelf kan zijn omdat de persoon in kwestie meer polygaam of polyamor georiënteerd is.
Het is dan ook belangrijk om keuzes niet puur vanuit maatschappelijke of religieus bepaalde normen te maken. Zelfonderzoek door meditatie en jezelf kritisch spiegelen aan anderen kan helpen om duidelijk te krijgen waar je staat in relaties. Vervolgens kun je kiezen om daarin een duidelijk standpunt in te nemen, en dat af te stemmen op je omgeving en je relatie(s).

Zelfonderzoek
In mijn trainingen leer ik mensen contact te maken met die universele liefde. Een eenvoudige oefening is jezelf bewust te worden van de eventuele neiging om te doelgericht te zijn en de ander daartoe teveel te claimen. Ook kan er de tegengestelde neiging zijn om juist terughoudend te zijn vanuit angst. Als je tegenover iemand gaat staan, kun je jouw neiging voelen in het naar de ander toe bewegen of juist een stapje terug doen. Probeer het maar eens. Vervolgens kun je jezelf als het ware gaan ‘boetseren’ in de houding van balans: wat heen en weer wiegen tot je stabiel staat in het hier en nu, zonder uitreiken of terughouden. Dit kun je fysiek voelen, maar ook in je bewustzijn. Je kunt je bewustzijn als het ware zien als een diepe zee van liefdevolle aanwezigheid, waarin de golven van emoties en gedachten kunnen opkomen en weer verdwijnen zonder dat ze die liefdevolle aanwezigheid verstoren. Die liefdevolle aanwezigheid hoeft niet compleet te zijn, al kun je het maar voor een klein deel voelen, je kunt kiezen om van daaruit te gaan handelen. Het interessante is dat je vanuit deze liefdevolle aanwezigheid in principe met iedereen een relatie aan zou kunnen gaan, maar het misverstand dat hier kan ontstaan is dat je dan geen exclusieve liefdesrelatie meer aan zou kunnen gaan.
Universele liefde, wat ook een onvoorwaardelijke liefde is, is juist een belangrijke basis voor die exclusieve liefdesrelatie. Maar de universele liefde is niet hetzelfde als een persoonlijke liefde of, wat je wel eens hoort, de vervulling van je individueel zielsverlangen naar een geliefde. En daar loopt de discussie over liefde in verband met tantra nogal uiteen. Natuurlijk is tantra met degene met wie je het meest ‘hebt’ op aarde het meest intens. Omdat je én vanuit je individuele verbondenheid en voorkeur kan handelen, én met tantrische technieken de universele liefde nóg zichtbaarder kan maken om de intensiteit van de verbinding te ervaren. Dát mist natuurlijk wanneer je tegenover een ‘willekeurige’ partner staat in een tantragroep.

Illusie
Toch heeft oefenen met zo’n willekeurige partner voordelen. Je leert bijvoorbeeld niet afhankelijk te zijn van deze ander, je claimt de ander niet, je handelt niet meer uit angst of jaloezie, maar je bent vrij, juist om echt voor deze partner te kiezen om daarmee die universele liefde te ervaren, te spiegelen, te geven en te ontvangen. Je weet dat je niet afhankelijk van die ene partner bent omdat het ook met iemand anders zou kunnen zijn. Bij een zielsverbonden persoonlijke liefde kan dat uiteraard ook spelen. Maar daar komt dan nog iets bij: je weet dat je al die anderen niet meer nodig hebt omdat je genoeg hebt aan deze geliefde en je kan kiezen om dit besef te delen met die ene unieke partner.
Zelfonderzoek gaat dan over jouw voorkeuren voor vrijblijvendheid of vrijheid in het ervaren van de volheid van de liefde. Vanuit vrijblijvendheid is tantra iets dat je met iedereen kunt doen, vanuit vrijheid én verantwoordelijkheid voor je eigen zielsverlangen maak je een doorvoelde keuze. Dat het in principe met iedereen zou kunnen, maakt je in zoverre vrij dat je niet die ene persoon hoeft te claimen of bang hoeft te zijn verlaten te worden, maar laat nog steeds de mogelijkheid open om toch juist voor die ene unieke persoon te kiezen omdat het een enorme meerwaarde heeft om samen die reis aan te gaan.
Het is volgens mij een tantrische illusie om te denken dat je jezelf beperkt door die ene unieke verbinding aan te gaan. Word je dan eigenlijk niet onvrij door je verzet tegen het idee van monogamie? Onvrij omdat je in verzet bent tegen een maatschappelijke conventie die jouw leven gaat bepalen?
Vrijheid gaat om het maken van doorvoelde keuzes. Om te ontdekken waar je staat in je relatie(s), niet vanuit externe normen, noch vanuit een intern verzet tegen die normen, maar vanuit je diepste behoefte, die van je ziel. Vrijheid is vervolgens doorvoelde afspraken met jezelf kunnen maken en je daaraan vervolgens houden. En dat kan dus ook die ene exclusieve liefdesrelatie zijn. Maar evengoed kan het een andere vorm krijgen, met meerdere partners, in meerdere rollen. Een exclusieve liefdesrelatie is dan ook binnen de tantrische visie een fantastische mogelijkheid, maar niet ‘moreel beter’ dan welke andere relatie(s) dan ook.

Hug
Hoe je dit dan in een tantracursus gaat vormgeven, hangt af van wat je wilt leren. Tantra gaat altijd over spirituele bevrijding, maar dat kan verschillende vormen krijgen.
Tot slot in dit verband nog een tip: als je wilt leren loskomen van claimen, angst en jaloezie, kan het soms goed zijn om in een tantracursus te wisselen van partner en te ontdekken dat die universele liefde mogelijk is. Als je de diepe verbinding wilt ontdekken, is het juist goed om de meeste oefeningen in de cursus samen met je geliefde te doen. En als je geen geliefde hebt, is een tantracursus een mooie manier om dingen over jezelf te ontdekken die je vervolgens kunnen ondersteunen in het aangaan van een relatie.
Het is echter niet noodzakelijk dat de oefeningen seksueel zijn. Ook in een eenvoudige oefening zoals iemand ontmoeten met het geven van een hand, een kus of een hug kun je al heel veel ontdekken in die verschillende ontmoetingen.

Jan den Boer is tantraleraar. Hij publiceerde onder meer de boeken ‘Tantra, het verlangen naar verbinding’, ‘Boeddhisme’ en ‘Vrijen in verbinding’. Hij geeft tantratrainingen en relatietherapie. ‘Ik kies ervoor om in de bijeenkomsten geen seksuele oefeningen te doen, omdat ik wil dat de cursus veilig en open is voor wie een traditionele monogame relatie hebben.’ Zie ook: www.tantratraining.nl.