Belachelijk man/vrouw-gedoe

Vind beelden over de man en de vrouw

Stel je voor: een groep mannen organiseert een spiritueel festival. Er komen alleen mannelijke leraren. De workshops zijn gericht op het aanbidden van mannelijke goden, het verdiepen van stereotype mannelijke waarden, en hebben titels als ‘Verbind je met je innerlijke god’ en ‘Kom in je mannelijke kracht’. Vrouwen zijn niet welkom. Niet als leraar, niet als deelnemer. Onder geen enkele voorwaarde. Hoe zouden de Nederlandse vrouwen reageren?

Er is iets goed mis met de man/vrouw-verhoudingen in spiritueel Nederland. Misschien is dit altijd al zo geweest, maar de laatste jaren lijkt er een nieuwe trend te zijn, een stroming die per definitie mannen uitsluit. Uitsluiting van deelname aan workshops, opleidingen en festivals, puur en alleen op grond van sekse. Niet alleen de mannen zelf worden buitengesloten, maar ook mannelijke goden, mannelijke energieën en mannelijke krachten. Deze trend lijkt deel uit te maken van een soort tegenbeweging, soms onder de vlag van vrouwenemancipatie. Vrouwen zijn wereldwijd duizenden jaren buitengesloten geweest van spirituele taken, zegt men, en de vrouwelijke krachten werden eeuwenlang onderdrukt en verkleind. Spirituele vrouwen zijn vermoord, beknot, vervolgd en getiranniseerd. Nu is het tijd voor een tegenactie, het terugclaimen van de spirituele vrouwenkracht. De boodschap die ik hoor en die steeds harder klinkt: mannen zijn duizenden jaren aan de macht geweest, hebben alles van de vrouwen afgepakt, en nu pakken we die terug. Maar voor zover ik weet heet deze uitsluiting van vijftig procent van de populatie toch echt discriminatie. Discriminatie betekent letterlijk: “het onrechtmatig onderscheid maken tussen mensen of groepen”. En ik kan het niet helpen, maar ik proef, hoor en voel iets heel naars onder deze vrouwengolf. Wat ik proef is wraak. It’s payback time. En daar doe ik niet aan mee.

Zere schenen
Ik weet dat ik nu tegen de schenen van mijn Zusters schop. Ik ben mij ervan bewust dat dit artikel mij niet in dank zal worden afgenomen. Ik ben een vrouw, maar ik kan en wil mij niet scharen achter de grote en groeiende groep vrouwen die zich uitsluitend bezig willen houden met vrouwelijke kwaliteiten, en willens en wetens de mannelijke goden en mannelijke kwaliteiten uitsluiten. Het voelt voor mij onnatuurlijk en ongewenst. Wat is er met mij aan de hand, ben ik geen echte vrouw? Heb ik teveel mannelijke energie misschien, of ben ik blind voor de pijn van mijn Zusters? Heb ik de geschiedenisboeken niet gelezen? Ben ik een verraadster, een vrouwelijke Judas? Nee, dat ben ik niet. Ik heb alleen andere beelden over de man en de vrouw.
Als ik praat met vrouwen over dit onderwerp voel ik vooral pijn. Begrijpelijke pijn, frustratie, lang onderdrukte spirituele gevoelens, de vrouwenkracht afgepakt, gedemoniseerd, verkleind door duizenden jaren onderdrukking. Denk aan de heksenvervolgingen en aan de afgenomen taken die van oudsher bij vrouwen lagen, zoals bij de vroedvrouwen. Ook ik voel, als vrouw en als mens, de pijn van het niet gezien worden, het niet serieus genomen worden.
Ik dank de vrouwen die de kracht en de moed hadden om op de barricaden te klimmen en op te komen voor vrouwenrechten. Ik begrijp en ben blij dat vrouwen weer in hun spirituele kracht komen staan, uit de opgelegde passiviteit komen, rituelen uitvoeren en het voortouw nemen op spiritueel gebied. Maar moet dit ten koste gaan van onze mannen? Maken we dan niet dezelfde fout, herhalen we niet de geschiedenis, leven we dan niet dezelfde dogma’s na waarvoor die vrouwen in de eerste instantie de barricaden voor op gingen? Is het behulpzaam dat deze tegenbeweging vooral uit pijn blijkt te komen?

Ik kijk rond in de cirkel van mensen. Ik zie zeventien vrouwen en twee mannen. Eindelijk, een nieuwe man erbij. Dit herstelt het evenwicht niet, maar geeft wel een zeer welkome energie. Mannenenergie in het vrouwenbolwerk. Ik vraag mij elke keer weer af waarom er zo weinig mannen zijn in het type sjamanistische werk dat ik doe. Komt het door mijn manier van les geven, door de inhoud, richt ik mij teveel op vrouwen? Ik kan alle drie de vragen met “nee” beantwoorden. Tijdens gesprekken zeggen veel vrouwen dat er minder mannen zijn, omdat vrouwen meer in contact zijn met hun gevoel dan mannen. Ik ben het daarmee totaal niet eens. Maar wat is er dan wel aan de hand, en waar zijn de spirituele mannen? Zijn/voelen ze zich wel welkom?

Traditioneel
In het traditionele sjamanisme zijn er zowel mannen als vrouwen die zich geroepen voelen tot sjamanistisch werk. In sommige culturen zijn er meer vrouwen, in andere juist meer mannen. Daarnaast zijn er culturen waarin men totaal anders denkt over mannelijk en vrouwelijk, zelfs niet uitgaan van twee geslachten maar van meerdere geslachten. Het concept van vier geslachten leerde ik van Daan van Kampenhout, die er al in 1998 een artikel over schreef: ‘Over sjamanisme en de vier geslachten’. De Chukchee uit Siberië bijvoorbeeld kenden mannen die voor een bepaalde tijd wisselden van geslacht om zodoende meer spirituele kracht te ervaren. Deze mannelijke sjamanen stapten in de vrouwenrol, kleedden zich als vrouwen, en trouwden soms zelfs met een ‘mannelijke’ man. Dit waren geen homoseksuelen of transseksuelen, ze maakten een bewuste spirituele stap om meer balans te vinden in zichzelf en in de gemeenschap waarin ze leefden. En ook de Noordamerikaanse berdache is een man zonder duidelijk mannelijke of vrouwelijke identiteit. De berdache is geen man of vrouw, maar beiden en tegelijkertijd geen van beiden: een derde geslacht. Ze hadden binnen de stam hun eigen plek, bezigden zowel mannelijke als vrouwelijke ambachten (weven maar ook jagen) en hadden een unieke plek in de gemeenschap. Ze waren bemiddelaars en adviseurs, ze bewaarden het evenwicht tussen mannelijke en vrouwelijke kwaliteiten. Naast dit derde geslacht bestaat er in een aantal culturen ook nog de amazone: iemand met een vrouwelijk lichaam, maar zonder een typisch vrouwelijke of mannelijke persoonlijkheid. De amazone is het vierde geslacht.

Ik doe mee aan een zweethut en we zijn druk bezig met het opbouwen van het ritueel. Naast mij staat een man met een ontbloot bovenlijf hout te hakken. Hij straalt en voelt zich totaal in zijn element. Een vrouw verzamelt kruiden en ze zingt zachtjes. Alles lijkt vredig. Tot ik iets verderop een gesprek hoor tussen de zweethutleider en een vrouw. Ze is net ongesteld geworden en kan daardoor niet meedoen. Ze is boos en verdrietig: ze had zich zo verheugd op de zweethut. Ze kan wel in de maanhut, in haar eentje. Maar dat wil ze niet. Een cultuurclash in het klein: dit is een traditionele Lakota Inipi en de zweethutleider is duidelijk: menstruerende vrouwen kunnen de hut niet in. Klaar. De vrouw pakt verdrietig haar spullen en vertrekt.

Doorgeven van pijn
Vrouwen kennen het gevoel van uitsluiting heel goed. Daarom is het des te vreemder dat juist zij die pijn nu doorgeven aan de mannen door ze rigoureus buiten te sluiten. Door de broers, echtgenoten, vrienden en zonen buiten te sluiten en dat wat zij schijnbaar representeren, doen ze zichzelf en de ander geen recht. Er blijft een onbalans, er blijft discriminatie, er blijft onrecht. Het maakt niet uit hoe het is aangekleed: innerlijke pijn piept door de buitenkant heen. Het uitsluiten van mannen is net zo pijnlijk als het uitsluiten van vrouwen. Het is hetzelfde.
De lavu, de traditionele tent van de Scandinavische Sami, is verdeeld in een mannengedeelte en een vrouwengedeelte. In het vrouwengedeelte wordt het voedsel bewaard. Het kampvuur in het midden valt onder het domein van de mannen. Om het voedsel te kunnen eten is vuur nodig. Vrouwen en mannen zijn afhankelijk van elkaar en helpen elkaar.
Misschien is het nu, in het nieuwe jaar, wel tijd om verder te kijken dan man/vrouw-polariteiten. Misschien is het tijd om mannelijk en vrouwelijk, en andere mogelijke vormen (mannelijk passief en actief, vrouwelijk passief en actief) te erkennen en te herkennen in onszelf. Misschien is het éindelijk  tijd om elkaar en elkaars kwaliteiten niet meer uit te sluiten. Maar te omarmen.

Broeders, vaders, zonen, grootvaders en echtgenoten.
Zusters, moeders, dochters, grootmoeders en echtgenotes.
Laten we elkaar zien als mens. Alsjeblieft.