L’ego voor gevorderden

Spiritueel geëngageerde mensen zoals wij, menen dat we ons ego ver achter ons hebben gelaten, dat we bewust, altruïstisch en liefdevol zijn en geleid worden door niemand minder dan God herself. In dit artikel gaan we verkennen in hoeverre dat ook zo is. Een milde waarschuwing is wellicht op zijn plaats: als je nog een poosje in je imaginaire droomwereld wilt vertoeven, kun je dit stuk beter skippen…

Door Lars Faber

We gaan hieronder het spirituele ego niet alleen onderzoeken. We gaan er her en der wat gaatjes in prikken, zodat het zijn opgeblazen gevoel een beetje kwijt kan raken. Deze wereld van spirituele onderzoekers is voor een belangrijk deel gebaseerd op de verheerlijking van avatars en goeroes. Zij die ons zijn voorgegaan en ons donker pad verlichten. Wij identificeren ons met de zalige lessen die deze meesters als sprookjesstof over ons pad uitstrooien. Wij sieren onze websites en e-mails met quotes van Gandhi en Christus, en nodigen anderen uit om de verandering te zijn die je in de wereld wilt zien. We zijn net tieners die posters van hun idolen op hun zolderkamertjes hebben hangen, om ons eraan te herinneren hoe we graag zouden willen zijn. Alleen zijn onze idolen geen over het paard getilde, egoïstische supersterren. Net als tieners in de puberteit, willen we niets liever dan worden zoals zij. Onze idolen zijn egoloos, puur en zuiver. Maar zijn onze idolen wel zo egoloos als we menen? Laten we eerst onszelf eens onder de loep nemen, voordat we deze vraag onderzoeken.

Failliet

Het ego an sich bestaat niet. Het is een soort geheime dienst met verschillende voor zichzelf werkende geheime agenten, die samen een indrukwekkende bouwdoos vormen. We hebben een primair deel dat ons dagelijks bewustzijn bestuurt, ook wel operationeel ego genoemd. Dit zijn de agenten die de macht hebben gegrepen en die de dagelijkse beslissingen nemen. Deze agenten werken met eenvoudige instructies, ook wel overtuigingen genoemd. Denk aan instructies als: ‘anderen gaan voor’ of ‘je moet wel je best doen’ of ‘niemand vindt jou aardig, liefde moet je verdienen’ enzovoorts. Vaak ben je je weinig bewust van deze instructies en handel je volledig op de automatische piloot. Totdat je brokken maakt natuurlijk, opbrandt, failliet gaat, je partner je verlaat of wanneer je bezeten raakt door angst, woede en/of verdriet. Op dat moment ontwaak je uit je hypnotische toestand en ga je op zoek. Nou ja, we worden nog niet echt wakker dan, maar ontdekken dat we tot dan toe geleefd zijn door belemmerende regeltjes en programmeercodes. We ontmaskeren onze eerste verdedigingslinie en zoeken naar mogelijkheden om onszelf verder te bevrijden. We zijn ontvankelijk, zéér ontvankelijk, voor een ieder die de weg uit het doolhof lijkt te wijzen… Het ooit zo dominante operationele ego lijkt ontmanteld en onklaar gemaakt te zijn, maar wat blijft er over? Wie wijst de weg?

Obsessie

Dan kom je terecht op de bijna oneindige dwaalsporen van goeroes en avatars, al dan niet hartelijk aanbevolen door vrienden en bekenden. Glossy magazines tonen in geuren en kleuren wie de allermooiste, meest liefdevolle lessen te bieden heeft. Misschien komt er nog wel eens een avatar top-100, compleet met uitvouwbare poster in het midden van een tijdschrift, de centerfold van licht en liefde. Voordat we onderzoeken óf die centerfold wel zo mooi is, moeten we eerst nog kijken waarom je zo gemakkelijk aanhaakt op alles wat de boodschap van liefde en licht lijkt te verkondigen. Dat aanhaakprincipe werkt als volgt: al die mooie eigenschappen die je in je grote voorbeelden meent te herkennen, zitten in jezelf, maar ze zijn verstoten en dus onbereikbaar voor jezelf. Net als sommige lelijke eigenschappen overigens. Omdat je zo lang onder de dictatuur van je operationele ego hebt geleefd, herken je niet dat je in jezelf ook diezelfde mooie eigenschappen hebt. The fish will be the last to discover the water… Omdat er iets resoneert in je innerlijk wanneer iemand anders die mooie eigenschappen tentoonspreidt, projecteer je jouw verlangen naar schoonheid en liefde op de grote meesters. Alles aan deze bovenmenselijke meesters lijkt mooi en zo wordt jouw projectie een nieuwe hypnosetoestand. De hypnose van de spirituele zoeker. Meester zegt bovendien dat het goed is dat je zo geobsedeerd bent en dat je aspiratie om God (via de meester) te ontmoeten, niet groot genoeg kan zijn.

Natuur

Om jezelf wakker te schudden, zou je eens kunnen onderzoeken wie je nu werkelijk op een voetstuk hebt gezet. Durf je jezelf open te stellen voor de schaduwzijde van de (bijna) onaantastbare meester? Weet dat de spirituele wereld dit over het algemeen niet zo goed durft, en liever bijdraagt aan de collectieve trancestaat. Ieder waarlijk grote meester zal iets in de trend stellen van: zoek de waarheid in jezelf. Maar ja, dat verkoopt niet, daar vullen we geen bladen en portemonnees mee. De boodschap van verlossing door een bepaald mystiek pad te volgen verkoopt oneindig veel beter en vult miljoenen boeken en tijdschriften. Vraag een sjamaan hoe je je ware zelf vindt en hij zal je antwoorden: ga onder een boom zitten en luister naar de natuur. Zij zal het je influisteren. Maar nogmaals, daar vullen we geen tijdschriften mee. Jezelf en God ontdekken moet ingewikkeld zijn, en daarbij heb je zogezegd een meester bij nodig. Een meester van onberispelijke reputatie. Laten we eens zo’n meester onder de loep nemen, iemand van wie de goegemeente zal vinden dat we daar zeker geen vraagtekens bij mogen zetten. Wie staat er nummer 1 in de avatar top-100? Wie prijkt op de terrassen van strandtenten, covers van magazines en websites, wie is de icoon van aan zichzelf werkend Nederland? Precies, Boeddha! Volgens ingewijden kan het bezoedelen van Zijn Naam ons aeonenlange straf in de heetste hellen opleveren. Ongeveer zoals Harry Potter de naam van je-weet-wel-wie niet uit mag spreken. Maar we doen het lekker toch, we gaan Voldemort, correctie, Boeddha, eens tegen het verlichte licht houden.

Hoe zuiver was zijn motief om op zoek naar verlichting te gaan, nu precies? Prins Siddharta, zoals de beste man heette voordat hij verlicht leek te zijn, had alles wat zijn hartje begeerde. Goud, edelstenen, copieuze maaltijden, vrouwen, vermaak. Alles! Behalve vrijheid dan. En nog een klein smetje op zijn blazoen: Sid ontdekte dat hij sterfelijk was. Dat er ooit een eind aan zijn goudgerande feestje zou komen. Hij zou pas rusten als hij deze ondraaglijke ziekte had verwoest. Hij liet vrouw en kind in de steek, plaagde zijn lichaam en geest eindeloos en bleef rusteloos op zoek naar verlichting, om te kunnen ontsnappen aan de dood. Boeddha was, naast een geweldige bewustzijnsonderzoeker, een egoïst. De drijfveer om aan de dood te ontsnappen, komt van het ego, dat eeuwig wil leven. (Oeps, die uitspraak levert vast nog een paar aeonen hete hel op.) Het kunnen zijn met je volstrekte onbelangrijkheid en sterfelijkheid, is een (voor)teken van verlichting. Als het andere is show, de show der tieneridolen.

Pleaser

Laten we doorgaan, we zijn lekker op dreef. De liefste vrouw ter wereld dan, hoe zit het daar mee? Moeder Teresa gaf al haar liefde rijkelijk aan een ieder die het nodig had, behalve aan zichzelf. Ze werd gekweld door de ondraaglijke zwartheid in zichzelf en vond zichzelf God niet waardig. Zou het kunnen zijn dat deze Moeder een vermomde pleaser was, die anderen plezierde om (met een omweg) toch een klein beetje liefde te mogen ontvangen? Hunkeren naar liefde en erkenning is tenslotte een van de drijfveren van het ego. Nog niet zo lang geleden zou deze uitspraak mij een enkeltje brandstapel hebben opgeleverd…

Nog eentje dan, laten we eens naar de nagenoeg onaantastbare Mahatma Gandhi kijken. Een naam die je met gepaste eerbied uit dient te spreken. Eerbied die hij om zijn daden ook verdient, Gandhi hielp tenslotte een compleet continent zich bevrijden van zijn onderdrukker. En hij verwaarloosde net als prins Siddharta, zijn vrouw en kinderen. Wat is dat toch, met die grote meesters? Geroepen door een groter verhaal, lijkt het kleine te moeten sneuvelen. Eerlijk gezegd ging het niet zo voortvarend met de kleine Mohandas Karamchand Gandhi. Hij werd geplaagd door allerlei angsten, en was een onbetekenend jongetje. Hij groeide uit tot een net zo betekenisloze advocaat, op zoek naar zijn identiteit en plaats in de wereld. Pas toen hij het gedachtegoed van de Bhagavat Gita en de Bergrede actief toe ging passen, werd hij iemand. Een ambitieuze man, met een uiterst waardevolle visie en een enorme macht. Van ontoereikend naar oppermachtig in één leven is geen slechte score. Ultiem voedsel voor het ego.

Genot

Het ego en zijn geheime agenten, zijn maar op één ding uit: genot. Daar is niets mis mee, behalve als je beweert dat het niet zo is en doet alsof je dit ontstegen bent. Zelfs de Dalai Lama bekent het openlijk: alles levende wezens willen hun lijden verminderen en hun geluk vergroten. Wat geluk of genot oplevert, is voor ieder mens verschillend. De één geniet van veel geld en materiële goederen, de ander van een hoge positie, erkenning, bewieroking, een aantrekkelijke partner of een groot huis. Weer een ander probeert aan de dood te ontsnappen, liefde te verdienen of een machtig mens te worden. Wanneer we onze zaligmakende projecties opgeven en beseffen dat niemand, maar dan ook niemand, iets meer dan wijzelf weet over het geheim van het leven en dat we de antwoorden alleen in onszelf kunnen vinden. Dat we allemaal mensen zijn, met onze hoogsteigen motieven én tekortkomingen, niemand uitgezonderd. Dat we niet naar een ander moeten kijken voor raad en geleiding, maar bij onszelf te rade gaan. Dan komen er zomaar barstjes in onze naar betekenis hunkerende ego’s. Verwelkom die barstjes maar als tekenen van verval… het verval van je valse illusies. Hey… we zijn op de goeie weg. Maar laten we niet halverwege blijven steken in een nieuwe illusoire wereld.

Het kunnen zijn met je eigen betekenisloosheid, leegheid, sterfelijkheid, ongeliefdheid en kleinheid is… werkelijke grootsheid. Het kunnen zijn met al je tekortkomingen, door blijven ademen en leven zonder naar iets anders te streven, maakt dat je misschien wel dat verkrijgt waar je zo naar hunkert: werkelijke vrijheid. De vrijheid om jezelf te mogen zijn, precies zoals je nu bent, zonder te kijken wat een ander daarvan vindt. De vrijheid om gelijk te zijn aan ieder ander, Boeddha, Christus en Vader Abraham incluis.

Lars Faber is auteur van boeken als De Gewijde Reis, De Heldenreis en Samoerai Communicatie. www.degewijdereis.nl